Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας. Ανακεφαλαίωση

Σκέφτηκα να μαζέψω σε μια ανάρτηση όλες τις προηγούμενες που έχουν τις ταινίες που βραβεύτηκαν για τη γυναικεία ερμηνεία στις Κάννες, γιατί είναι σκόρπιες στο μπλογκ.
Ορίστε με χρονολογική σειρά:

1946-1959
1960-1966
1967-1976
1977-1983
1984-1991
1992-2000
2001-2011

Δυστυχώς δεν κατάφερα να εντοπίσω το Les Violons du Bal του 74 και το Déryné, Hol Van? του 76. Επίσης το Come Back, Little Sheba to 53 δεν πήρε ακριβώς βραβείο αλλά κάτι σαν τιμητική αναφορά. Αυτό λέει τουλάχιστον η γερμανική βικιπαίδεια που δεν έχει την ταινία στη λίστα των νικητριών, και δεν το έψαξα παραπάνω, απλά το θεώρησα κανονικό βραβείο.
Μέσα στα 65 χρόνια απ' το 46 μέχρι το 2011 άλλαξαν φυσικά πολλά πράγματα στις κοινωνίες μας, κι αυτό αντικατοπτρίζεται και στις ταινίες, όχι απόλυτα όμως, αφού η τέχνη υπακούει σε δικούς της νόμους και έχει δικά της κλισέ και στερεότυπα. Εξάλλου μόνο και μόνο που το βραβείο ήταν γυναικείας ερμηνείας, ήταν αναμενόμενο οι περισσότερες ταινίες να έχουν πρωταγωνίστριες (σχετικά) ενδιαφέροντες γυναικείους χαρακτήρες. Αλλά για βγάλει κανείς σοβαρά συμπεράσματα για την παρουσίαση της γυναίκας στον κινηματογράφο πρέπει να δει μεγάλο μέρος της παραγωγής κάθε χρονιάς.
Η πιο κραυγαλέα εξέλιξη και η πιο εύκολη να την παρατηρήσει κάποια ερασιτέχνης σαν εμένα ήταν η σεξουαλικότητα της ηρωίδας. Οι πρώτες ηθοποιοί εμφανίζονται ντυμένες και σεμνές, δεν έχουμε γυμνές σκηνές, ενώ οι τελευταίες συνήθως εμφανίζονται κάποια στιγμή γυμνές και συχνά έχουμε «σκληρές ερωτικές σκηνές». Η εξέλιξη αυτή είναι πολύ χαρακτηριστικά σταδιακή.
Το μεγαλύτερο παράπονό μου, εκτός από την γενικά κακή ποιότητα των ταινιών, είναι η παντελής επικράτηση δυτικοευρωπαίων και κυρίως αμερικανίδων ηθοποιών. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με πολλούς τρόπους, πχ. οι Αμερικάνες ήταν πιο δημοφιλείς και ήταν πιο συμφέρον να πάρουν αυτές βραβείο παρά μια άγνωστη στο δυτικό κοινό γιαπωνέζα. Η μπορεί οι ασιατικές λόγου χάρη ταινίες να είχαν πολύ ασήμαντους γυναικείους ρόλους. Εξάλλου η Αμερική, η Γαλλία και η Αγγλία είναι από τις χώρες όπου η χειραφέτηση της γυναίκας άρχισε να γίνεται νωρίτερα. Όπως και να 'χει, το αποτέλεσμα ήταν η επανάληψη των ίδιων και των ίδιων καταστάσεων.
Το συχνότερο επάγγελμα ήταν αρχικά και αναμενόμενα τα οικιακά, πράγματι η συχνότερη απασχόληση στα ανώτερα στρώματα της δυτικής κοινωνίας. Άλλο συχνό επάγγελμα είναι μουσικός (πιανίστα, τραγουδίστρια) και γενικότερα καλλιτέχνις (ηθοποιός, χορεύτρια, ακροβάτισσα). Ειδικά προς το τέλος αρχίζουν να αυξάνονται εργάτριες ή άλλου είδους χαμηλόμισθες. 5-6 εκδίδονται κάποια στιγμή, έστω περιστασιακά ή έχουν παρόμοιο τρόμο να βγάζουν το ψωμί τους. Δυο μόνο καταφέρνουν κάτι πραγματικά σπουδαίο, η Λούξεμπουργκ και η Ιζαντόρα Ντάνκαν. Οι υπόλοιπες είναι συνήθως ανώνυμες γυναίκες της διπλανής πόρτας, ασήμαντες και ανώνυμες, και περισσότερο προκαλούν οίκτο παρά εμπνέουν. Έχουμε βέβαια και δυο βασίλισσες οι οποίες όμως δεν παίζουν μεγάλο ρόλο στις ταινίες τους.
Αν κατάλαβα καλά η ερμηνεία της κάθε ηθοποιού έπαιξε ελάχιστο ρόλο στη βράβευσή της. Μάλλον παίρνουν βραβείο ερμηνείας ταινίες οι οποίες είναι μεν καλές (σύμφωνα με τα κριτήρια των κριτικών) αλλά όχι τόσο καλές ώστε να πάρουν ένα από τα μεγαλύτερα βραβεία. Σίγουρα το μάρκετινγκ ή η διάθεση να τιμήσουν κάποια σπουδαία ερμηνεύτρια παίζουν κάποιο ρόλο.

Δε θέλω να γίνομαι κακιά και κυριολεκτικά σκύλα αλλά πιστεύω ότι στα φεστιβάλ το ένα τρίτο των ταινιών είναι σκουπίδια που διαγωνίζονται είτε γιατί είναι ακριβές παραγωγές είτε για να αντιπροσωπεύσουν κάτι (μια χώρα, ένα κινηματογραφικό είδος) είτε γιατί ο σκηνοθέτης τους είναι αγαπημένος των φεστιβάλ για λόγους που δεν καταλαβαίνω, το ένα τρίτο είναι μέτριες ταινίες που διαγωνίζονται για τους ίδιους λόγους, και μόνο ένα τρίτο είναι αξιόλογες. Υπάρχει λοιπόν λόγος να ασχολούμαι με τα φεστιβάλ; Μάλλον όχι. Βέβαια έτσι ανακάλυψα πολλούς σκηνοθέτες, αλλά παρατήρησα και κάποια πράγματα για ταινίες και κριτικούς. Πχ όλοι σχεδόν οι Έλληνες κριτικοί που είναι ανταποκριτές στα φεστιβάλ γράφουν μεγάλα αφιερώματα για μεγάλες παραγωγές, και δεν αναφέρονται σχεδόν καθόλου σε μικρότερες ταινίες που τελικά δεν έρχονται στους κινηματογράφους. Βέβαια τελικά μπορεί να θάψουν μια τέτοια ταινία για την οποία προηγουμένως είχαν κάνει πολυσέλιδο αφιέρωμα. Εμείς οι ερασιτέχνες κριτικοί δε μαθαίνουμε ποτέ για τις άγνωστες ταινίες των φεστιβάλ, παρόλο που συμμετείχαν «ισότιμα» στο διαγωνισμό και κατά συνέπεια συζητάμε ποια μας άρεσε περισσότερο απ' τις πολυδιαφημισμένες, κι έτσι ο κύκλος συνεχίζεται.
Αυτά.

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 2001-2011

Αν και συνήθως έβαζα τις ταινίες δέκα δέκα, αυτή τη φορά είναι όλες 11 μαζί με την περσινή Μελαγχολία. Απ' τις 11 αυτές ταινίες είχα ήδη δει 8 πριν ξεκινήσω το αφιέρωμα. Οι τρεις που είδα πρώτη φορά ήταν το Milyang, το Linha de Passe και το Clean. Και τη Μελαγχολία βέβαια την είδα σχετικά πρόσφατα. Δεν έκατσα να τις δω όλες τις παλιές απ' την αρχή μέχρι το τέλος.
Κουράστηκα τόσο πολύ απ' το πρότζεκτ αυτό, και φοβάμαι ότι δε θα επιχειρήσω κάτι παρόμοιο για πολύ καιρό. Είχα αρχίσει να ψάχνω και τις αντίστοιχες ταινίες που πήραν βραβείο αντρικής ερμηνείας, αλλά όπως είπα φοβάμαι ότι δε θα το αντέξω.

2001 Isabelle Huppert. La Pianiste του Michael Haneke. Σε προηγούμενη ανάρτηση έγραψα για το χορεύοντας στο σκοτάδι ότι ήταν η πρώτη ταινία που είδα σε σινεμά και η αγαπημένη μου για πολύ καιρό. Δεν πέρασε όμως ούτε ένας χρόνος και η «Δασκάλα του Πιάνου» της πήρε τη θέση σαν αγαπημένη μου ταινία. Είχαν γίνει βέβαια κάποιες σημαντικές αλλαγές στη ζωή μου. Είχε ανοίξει και στην πόλη μου κινηματογράφος όπου εννοείται πήγαινα πολύ συχνά, αλλά κυρίως κάθε βδομάδα είχε μια λέσχη που παρουσίαζε πιο εναλλακτικές ταινίες. Εκεί την είδα τη δασκάλα του πιάνου κι ένιωσα σαν να έγινε αποκάλυψη μέσα μου. (και είδα κι άλλες ταινίες που τις θυμάμαι μια μια). Όταν την ξαναείδα αργότερα σε έναν κινηματογράφο της Αθήνας που έσταζε το ταβάνι, μου φάνηκε περισσότερο γελοία παρά συγκλονιστική. Το παίξιμο των ηθοποιών δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο, ούτε βρίσκω στο σενάριο ότι έχει κάτι ιδιαίτερο να πει. ΟΚ, ακόμα μια σαλεμένη πιανίστα, ακόμα μια βιτσιόζα γεροντοκόρη, ακόμα μια ταινία με πολύ βία που υποτίθεται ότι αντικατοπτρίζει την καταπίεση του σύγχρονου ανθρώπου, την αλλοτρίωση των συναισθημάτων, την αποτυχία του καπιταλισμού κτλ.

2002 Kati Outinen. Mies vailla menneisyyttä του Aki Kaurismäki. Ένας άνθρωπος πέφτει θύμα ενός άγριου ξυλοδαρμού και παθαίνει αμνησία. Έτσι ξεκινάει τη ζωή απ' το μηδέν μαζί με διάφορους περιθωριακούς τύπους. Τελικά η αλληλεγγύη των φτωχών και η αγάπη μιας εργαζόμενης σε φιλανθρωπικό ίδυμα θα τον βοηθήσουν να συνέλθει. Ιδιόρρυθμο χιούμορ, ανέκφραστα πρόσωπα, αποχρώσεις μλε και πράσινου και παραμυθένια ατμόσφαιρα. Η Outinen βέβαια παίζει πολύ λίγο.

2003 Marie-Josée Croze. Les invasions barbares του Denys Arcand. Ο αριστερός διανοούμενος Ρεμί πάσχει από ανίατη ασθένεια κι ο γιος του φροντίζει να περάσει ευτυχισμένα τις τελευταίες μέρες τις ζωής του. Του βρίσκει ένα πριβέ δωμάτιο στο νοσοκομείο, τηλεφωνεί τους παλιούς φίλους, μέχρι και ηρωίνη του δίνει που είναι και καλά πιο κατάλληλη απ' τη μορφίνη. Κι εδώ έρχεται η Croze, που είναι μια νεαρή ηρωινομανής που φροντίζει να του παρέχει τη δόση του. Η ταινία εξερευνά περισσότερο τη σχέση πατέρα γιου, ο πατέρας είναι αριστερός και σεξουαλικά απελευθερωμένος -μεγάλο μέρος των διαλόγων αποτελείται από πορνογεροντίστικα χωρατά-, ο γιος είναι επιτυχημένος γιάπης με καθωσπρέπει ζωή. Ακόμα περισσότερο η ταινία έχει να κάνει με την κατάρρευση των αριστερών ιδεολογιών και με την επικράτηση του καπιταλισμού. Τελικά έχουμε ένα πάντρεμα διανοουμενίστικου σινεμά του δημιουργού και μελοδράματος για τη συμφιλίωση του παραμελημένου γιου με τον πατέρα του που ήταν απών στην παιδική του ηληκία.

2004 Maggie Cheung. Clean του Olivier Assayas. Οι διεθνείς συμπαραγωγές με γάλλους φεστιβαλικούς σκηνοθέτες και διεθνές καστ σε ασυνήθιστους συνδυασμούς πχ. αμερικάνοι, απωανατολίτες και Γάλλοι, συνήθως βγάζουν ένα αποτέλεσμα κάπως νερόβραστο. Το Clean όμως χωρίς να είναι και πολύ καλή ταινία είναι τουλάχιστον αξιοπρεπής. Πρωταγωνίστρια είναι μια κοσμοπολίτισσα και ναρκομανής Κινέζα που προσπαθεί να κόψει τα ναρκωτικά για να κερδίσει την επιμέλεια του γιου της. Στο φόντο η (διεθνής) μουσική βιομηχανία με μουσικούς, τραγουδιστές, εταιρίες και μάνατζερ. Η Maggie Cheung ακούγεται πολύ ψεύτικα όταν μιλάει σε ξένες γλώσσες (αγγλικά και γαλλικά). Αυτό συμβαίνει σε πολλούς από μας, αφού όταν μιλάμε σε ξένη γλώσσα συγκεντρωνόμαστε πολύ στη σωστή προφορά και γραμματική και δεν έχουμε την πολυτέλεια να ελέγξουμε τη χροιά της φωνής μας. Αλλά δεν είναι αυτό δικαιολογία για να βραβευτεί τέτοια ερμηνεία. Πάντως η Τσογκ είναι η πρώτη Ασιάτισσα που βραβεύεται μετά από σχεδόν 70 χρόνια του θεσμού! Το 2005 και το 2007 βραβεύτηκαν ακόμα δυο κυρίες από την Ασία

2005 Hanna Laslo. Free Zone του Amos Gitai. Για το Free Zone έχω ήδη γράψει μια μεγαλούτσικη ανάρτηση.

2006 Penélope Cruz, Carmen Maura, Lola Dueñas, Blanca Portillo, Yohana Cobo, Chus Lampreave. Volver του Pedro Almodóvar. Όλο σχεδόν το καστ της ταινίας βραβεύτηκε αυτή τη χρονιά και νομίζω ότι το χρωστούσαν στον Αλμοδόβαρ που τόσα χρόνια γύριζε «γυναικείες» ταινίες. Στο Βολβέρ έχουμε έναν φόρο τιμής στον ιταλικό νεορεαλισμό με τις υπερκινητικές γυναίκες του λαού, αλλά και στις σαπουνόπερες (όπως πάντα), και έχουμε και αρκετό ισπανικό φολκλόρ: καθυστερημένο γραφικό χωριουδάκι, φλαμέγκο, λαϊκές γειτονιές της Μαδρίτης. Βρίσκουμε και μερικά από τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη, όπως ένοχα μυστικά, εγκλήματα κτλ. Το μυστικό είναι αλήθεια ότι είναι προφανές απ' τα μισά τουλάχιστον της ταινίας, αλλά αυτό δε μειώνει την αξία της για μένα.

2007 Jeon Do-yeon. Milyang του Lee Chang-dong. Milyang είναι το όνομα της κωμόπολης όπου η χήρα Shin-ae έρχεται να ζήσει με το μικρό γιο της κι όπου παραδίδει μαθήματα πιάνου. Στην αρχή μοιάζει μ' αυτά τα ανώδυνα δράματα όπου μια μάνα προσπαθεί να ορθοποδήσει σε μια μικρή πόλη και αγωνίζεται να κερδίσει την εμπιστοσύνη των καχύποπτων συμπολιτών της. Γρήγορα όμως η ιστορία αλλάζει τροπή. Η ταινία είναι πολύ απλά γυρισμένη η ζωή κυλάει με το δικό της νωχελικό ρυθμό την ώρα που ο κόσμος της ηρωίδας γκρεμίζεται και ξαναχτίζεται ξανά και ξανά.

2008 Sandra Corveloni. Linha de Passe των Walter Salles και Daniela Thomas. Μια μητέρα ζει με τους τέσσερις γιους της σε μια φτωχογειτονιά του Σάο Πάολο. Τα αδέρφια είναι εντελώς διαφορετικα μεταξύ τους και καθένας τους αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι της βραζιλιάνικης κοινωνίας. Ένας θέλει να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, ο άλλος είναι πολύ θρησκευόμενος, ο άλλος θέλει γυναίκες και εύκολο χρήμα και ο τέταρτος που είναι ο μοναδικός μαύρος στην οικογένεια θέλει να γνωρίσει τον πατέρα του και ενδιαφέρεται για τα λεωφορεία. Στα τελευταία λεπτά η αγωνία κορυφώνεται αφού κάθε ένα από τα αδέρφια ζει στιγμές που θα καθορίσουν την υπόλοιπη ζωή τους. Το Linha de Passe είναι γυρισμένο στο νευρικό στιλ που βλέπουμε συχνά σε βραζιλιάνικες ταινίες για τη ζωή των λαϊκών στρωμάτων, και αποφεύγει μελοδραματισμούς και ηθικά διδάγματα. Μάλλον λειτουργεί σαν κοινωνικό σχόλιο του αδιεξόδου των φτωχότερων τάξεων. Η Κορβελόνι έχει, όπως είναι αναμενόμενο, πολύ λίγο χρόνο παρουσίας.

2009 Charlotte Gainsbourg. Antichrist του Lars von Trier. Η δεύτερη ταινία του σκηνοθέτη που βραβεύεται για γυναικεία ερμηνεία παρουσιάζει ακόμα ένα θηλυκό να βασανίζεται, αυτή τη φορά απ' τη διαβολική ψυχή του. το πρόβλημα που έχω με τον Αντίχριστο είναι ότι φαίνεται να έχει ένα κρυμμένο νόημα που δεν το καταλαβαίνω. Τα σύμβολα, τα ζώα, τα κεφάλαια υποτίθεται ότι κρύβουν κάποια αλήθεια. Εκτός αν το κλειδί της λύσης του μυστηρίου είναι ότι η γυναίκα είναι πράγματι διαβολικό ον. Κατά τα άλλα η αποκάλυψη με το παππούτσι μου φάνηκε αστεία.
Βασικά έχω δει όλες τις ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος του 2009 και ήταν όντως μια πολύ δύσκολη χρονιά. Οι μοναδικές ταινίες με σημαντική γυναικεία παρουσία εκτός απ' τον Αντίχριστο ήταν το Los abrazos rotos, το Bright Star, το Fish Tank, Les herbes folles, το Map of the Sounds of Tokyo, Vincere, και το Bak-Jwi. Τις τρεις τελευταίες δεν τις λαμβάνω υπόψη γιατί τις βρήκα απαράδεκτες, στο Map of the Sounds of Tokyo μάλιστα οι ερμηνείες μου φάνηκαν χειρότερες κι απ' την ταινία. Απ' τις άλλες τώρα, η Πενέλοπε Κρουθ είχε ήδη βραβευτεί κι ίσως θα 'ταν βαρύ να πάρει πάλι το βραβείο με ταινία του Αλμοδόβαρ. Οι κοπέλες απ' το Bright Star και το Fish Tank σηκώνουν την ταινία στις πλάτες τους, αλλά και νέες είναι και το μεν Bright Star δε μου άρεσε, το δε Fish Tank μου άρεσε αλλά δεν ενθουσιάστηκα με την ερμηνεία της Katie Jarvis. Τελικά δεν είναι και τόσο άδικη η βράβευση, νομίζω ότι η Gainsbourg δεν παίζει άσχημα. Εγώ πάντως με το χέρι στην καρδιά, θα 'δινα το φοίνικα στη Leonie Benesch της Άσπρης Κορδέλας, που δεν έχει βέβαια πολύ μεγάλη παρουσία, αλλά τις σκηνές που έπαιζε, ειδικά αυτή με το ποδήλατο την είδα πολλές φορές για χάρη της.

2010 Juliette Binoche. Copie conforme του Abbas Kiarostami. Μια γαλλίδα ιδιοκτήτρια καταστήματος αντικερί και ένας αγγλόφωνος συγγραφέας, που το τελευταίο του βιβλίο αφορά τη σχέση αυθεντικού κι αντίγραφου, γνωρίζονται και σιγά σιγά αρχίζουν αν παίζουν ένα παιχνίδι ταυτοτήτων. Προσποιούνται ότι είναι παλιό ζευγάρι, είναι όμως πράγματι προσποίηση ή όχι, και τι σημασία έχει αν κάτι είναι αληθινό ή ψεύτικο; Η σχέση αλήθειας και ψέματος είναι πολύ σημαντική για τον Κιαροστάμι και έχει ασχοληθεί μ' αυτό σε όλες σχεδόν τις τελευταίες του ταινίες, άλλοτε άμεσα, άλλοτε έμμεσα. Εδώ έχουμε την πιο άμεση μορφή. Δε ξέρω τι φταίει και δε μου άρεσε αυτή η ταινία. Είναι πολύ προφανές το νόημά της; Είναι μπανάλ τα σύμβολα της (πχ οι καθρέπτες); Μήπως για μένα οι ταινίες του Κιαροστάμι εκτός Ιράν χάνουν την αίγλη τους; Μήπως το θεωρώ προδοσία ότι ο Κιαροσταμι γύρισε ταινία με διάσημους ηθοποιούς στην Ευρώπη; Πάντως το «Πιστό Αντίγραφο» μου φάνηκε απλά μια ακόμα γαλλική ταινιούλα με εκκεντρική ηρωίδα, όμορφη φωτογραφία και τίποτα παραπάνω. Σε κάποιες σκηνές όμως ένιωσα μια σινεφιλική συγκίνηση όπως εκεί που φωτογραφίζονται οι νεόνυμφοι. Ούτε εδώ με ενθουσίασαν οι ερμηνείες.

2011 Kirsten Dunst. Melancholia του Lars von Trier. Η μελαγχολία είναι το θέμα της ταινίας αυτής, με την πρωταγωνίστρια να πάσχει από κατάθλιψη. Στο πρώτο μέρος την βλέπουμε να φέρεται παράξενα στην παραμυθένια δεξίωση γάμου που της έχει ετοιμάσει η πιο καθωσπρέπει αδερφή της και στο δεύτερο βλέπουμε το πλανήτη Μελαγχολία να πλησιάζει ανησυχητικά τη γη. Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για την ταινία και για το νόημά της. Για μένα προσωπικά η κατάθλιψη δεν είναι πλανήτης αλλά περισσότερο ένα ζώο που μια πλησιάζει μια απομακρύνεται και μερικές φορές κρύβεται αλλά είναι πάντα παρόν. Η Ντανστ που πρώτη φορά την βλέπω να παίζει δε μου άρεσε ιδιαίτερα ούτε την βρήκα χάλια. Φαίνεται πάντως μεγαλύτερη απ' την ηλικία της.


Πολύ δύσκολο να βάλω σε σειρά προτίμησης τις ταινίες αυτές, αλλιώς είναι να βλέπεις ένα έργο πρώτη φορά κι αλλιώς να το βλέπεις για δεύτερη ή τρίτη φορά. Στην τελευταία περίπτωση, εγώ τουλάχιστον είμαι πολύ πιο αυστηρή όσο αφορά το σενάριο, που δεν είναι πια έκπληξη για μένα, αλλά μπορώ να προσέξω καλύτερα κάποιες λεπτομέρειες, να βυθιστώ τέλος πάντων στον κόσμο της ταινίας χωρίς να με απασχολεί τόσο η υπόθεση. Συνήθως εκτιμώ λιγότερο μια ταινία τη δεύτερη φορά. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μια ταινία που ποντάρει στο σασπένς, στο σοκ του θεατή είναι οπωσδήποτε χειρότερη από μια που θέλεις να την βλέπεις ξανά και ξανά.


Με την παρουσία του Τρίερ κυρίως στο φεστιβάλ των Καννών τα τελευταία χρόνια, έχουμε πολλές ηρωίδες που υποφέρουν, όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και σωματικά. Χαρακτηριστικά 2 ηρωίδες τραυματίζουν οι ίδιες τα γεννητικά τους όργανα, με πιο διάσημη περίπτωση τον Αντίχριστο. Ίσως βέβαια αυτό να εντάσσεται στην έντονη ενασχόληση των μοντέρνων (;) σκηνοθετών με τη βία και το γκροτέσκο. 


Ελπίζω να μην είναι μεγάλο σπόιλερ αν γράψω ότι 3 απ' τις 16 ηρωίδες πεθαίνουν, αν και παίζει να είναι και 4. Νοικοκυρές είναι μόνο κάποιες απ' τις γυναίκες του Βολβέρ, που μπορεί να ναι και συνταξιούχες. Άτεκνες είναι 4 χωρίς να βάζουμε μέσα 3 (νομίζω) ακόμα απ' το Βολβέρ. Έχουμε μια μόνο πλούσια, τη Justine της Μελαγχολίας, κι οι υπόλοιπες είναι από εργατική τάξη (Volver, Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν, Linha de Passe) μέχρι μεσοαστές (Milyang, Copie conforme, Η δασκάλα του Πιάνου, Αντίχριστος) Έχουμε και δυο που θα ήταν αρκετά καλοβαλμένες αν δεν το 'χαν ρίξει στα ναρκωτικά (Η επέλαση των βαρβάρων, Clean).

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1992- 2000

Φτάσαμε αισίως στην προ τελευταία δεκάδα. Αυτή τη φορά έχουμε 10 ταινίες σε 9 χρόνια, αφού μόνο μια χρονιά, το 99 βραβεύτηκαν δυο ταινίες ταυτόχρονα. Έχουμε όμως 11 βραβευμένες ηθοποιούς, αφού το 98 βραβεύτηκαν και οι δυο πρωταγωνίστριες της «Ονειρεμένης Ζωής των Αγγέλων». Είχα δει πιο παλιά πέντε απ' αυτές τις ταινίες (Μαθήματα Πιάνου, Μυστικά και Ψέματα, Ονειρεμένη Ζωή, Ροζέτα, Χορεύοντας στο Σκοτάδι) κι οι πέντε ήταν σημαντικές για μένα, κι η αλήθεια είναι ότι εξαιτίας τους, κι εξαιτίας μερικών απ' τις επόμενες (2001-2012), αποφάσισα να κάνω αυτό το αφιέρωμα και να δω όλες τις ταινίες που έχουν πάρει το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών. Δυστυχώς βέβαια απογοητεύτηκα πολύ, αλλά τέλος πάντων τώρα δεν έχει μεγάλη σημασία.

 1992 Pernilla August. Den goda viljan του Bille August (συζύγου της Περνίλλας). Η ταινία είναι περίληψη μιας μίνι σειράς που γυρίστηκε για τη σουηδική τηλεόραση και περιγράφει τη γνωριμία και τα πρώτα χρόνια του γάμου των γονιών του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Ο πατέρας του είναι ένας φτωχός φοιτητής θεολογίας, ιδεαλιστής και λιγομίλητος και ενώ είναι αρραβωνιασμένος κρυφά με μια όμορφη σερβιτόρα, θαμπώνεται από την προσωπικότητα της πρόσχαρης (και πλούσιας) Άννας. Όλοι οι συγγενείς τους είναι αντίθετοι στο γάμο τους αφού οι δυο νέοι όχι μόνο ανήκουν σε διαφορετική τάξη αλλά έχουν και διαφορετικό χαρακτήρα. Η ταινία είναι λίγο βαριά, έχει κυρίως διαλόγους αλλά νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να την δει κανείς κυρίως για τις ερμηνείες, ειδικά η August είναι πολύ καλή στο ρόλο της καλομαθημένης δεσποινίδας Όκερμπλουμ. Δε ξέρω όμως αν η ταινία άξιζε και το Χρυσό Φοίνικα.
Προτείνω πάντως, να δει κανείς κατευθείαν τη σειρά, που παρουσιάζει όχι μόνο τη σχέση του ζευγαριού αλλά και άλλα γεγονότα από τη ζωή τους και ίσως επικεντρώνεται περισσότερο στον πατέρα του Μπέργκμαν, ο οποίος παρεμπιπτόντως μας παρουσιάζεται πολύ πιο συμπαθητικός από τον παπά του «Φάννυ και Αλέξανδρος», που υποτίθεται ότι βασίστηκε στον ίδιο χαρακτήρα..

1993 Holly Hunter. The Piano της Jane Campion. Είχα γράψει για τα «Μαθήματα πιάνου» σε μια ανάρτηση με θέμα το μύθο του Κυανοπώγωνα. Ο μύθος αυτός δεν είναι όμως το πιο σημαντικό στοιχείο στην ταινία. Αυτό που με έκανε να την αγαπήσω παρόλο που έχει κάπως αντιδραστικό θέμα είναι η οργιαστική σκηνοθεσία και οι ερμηνείες της Χάντερ και της Anna Paquin που παίζει την κόρη της.

1994 Virna Lisi. La Reine Margot του Patrice Chéreau. Σ' αυτό το δράμα εποχής βλέπουμε ίντριγκες και συνωμοσίες στο γαλλικό παλάτι τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και λίγο αργότερα. Η Βασίλισσα Μαργκό περιφέρεται στο παλάτι με μισάνοιχτο στόμα ψάχνοντας να βρει διάφορους εραστές και η Βίρνα Λίζι είναι η μητέρα της, η δολοπλόκα Αικατερίνη των Μεδίκων, η οποία αν και κινεί τα νήματα, είναι δευτερεύον χαρακτήρας στην ταινία. Δε μπόρεσα να δω πάνω από μισή ώρα.

1995 Helen Mirren. The Madness of King George του Nicholas Hytner. Ακόμα μια ταινία εποχής με θέμα τους βασιλιάδες. Ο Βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργιος ο Γ πάσχει από μια αρρώστια (πορφυρία;) που προκαλεί επεισόδια ψύχωσης και η οποία είναι κληρονομική όπως φροντίζει να μας ενημερώσει ο σκηνοθέτης λίγο πριν από τους τίτλους τέλους. Ουσιαστικά σατιρίζεται ο θεσμός της μοναρχίας, και πολλοί άλλοι θεσμοί , όπως και οι παλιότερες ιατρικές και ψυχιατρικές μέθοδοι θεραπείας. Οι ηθοποιοί παίζουν πολύ καλά ειδικά ο βασιλιάς, αλλά η Μίρεν όπως και η Λίζι έχει ένα δευτερεύοντα ρόλο.

1996 Brenda Blethyn. Secrets & Lies του Mike Leigh. Ότι και να πω για τις ερμηνείες των ηθοποιών στις ταινίες του Μάικ Λι δεν είναι αρκετό. Ουσιαστικά οι ταινίες του βασίζονται στους ηθοποιούς: δε σε νοιάζει τόσο τι θα γίνει όσο το πως θα αντιδράσουν οι χαρακτήρες σ' αυτό που ξέρεις ότι θα γίνει. Το καταθλιπτικό είναι ότι πολλοί απ' αυτούς τους καταπληκτικούς ηθοποιούς δεν έχουν παίξει κυρίως στον κινηματογράφο αλλά στην τηλεόραση: είναι βλέπεις χοντροί, γερασμένοι χωρίς πλαστικές, κι όχι ιδιαίτερα φωτογενείς.
Στα «Μυστικά και Ψέματα» η Σίνθια, μια μεσήλικη προβληματική εργάτρια δέχεται ένα τηλεφώνημα από την κόρη της, την οποία είχε δώσει για υιοθεσία πριν πολλά χρόνια και που τώρα θέλει να συναντήσει τη βιολογική της μητέρα. Η Χορτένς, η κόρη της είναι το μοναδικό φυσιολογικό άτομο της ιστορίας και είναι χαρακτηριστικό ότι μιλάει σχετικά ψυχρά και συγκρατημένα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη οικογένεια που παίζουν με τον τυπικό «ζωντανό» τρόπο που συναντούμε στα έργα του σκηνοθέτη.

1997 Kathy Burke. Nil by Mouth του Gary Oldman. Η Kathy Burke είναι μια κακοποιημένη σύζυγος της εργατικής τάξης του Λονδίνου. Παρακολουθούμε τη ζωή της με τον αλκοολικό σύζυγο αλλά και της υπόλοιπης οικογένειάς της: ο αδερφός της είναι μπλεγμένος με τα ναρκωτικά ενώ η μητέρα της προσπαθεί να τους στηρίξει με όποιον τρόπο μπορεί. Η ταινία είναι βασισμένη στη ζωή του Όλντμαν, ο οποίος ήθελε να δείξει την αλήθεια του αλκοολισμού και της βίας με ρεαλισμό χωρίς τη γκλαμουριά που βλέπουμε συνήθως στον κινηματογράφο. Πράγματι, οι χαρακτήρες είναι όλοι σχεδόν άσχημοι, μίζεροι και αντιπαθητικοί, αξιολύπητοι. Πχ ο (ναρκομανής) Μπιλ όταν χρειάζεται χρήματα για τη δόση πηγαίνει να τα ζητήσει απ' τη μητέρα ζητιανεύει στο δρόμο και κλέβει απ΄την αδερφή του. Πάντως προσωπικά δεν ξετρελάθηκα.

1998 Élodie Bouchez, Natacha Régnier. La Vie rêvée des anges του Erick Zonca. Η Ιζά γυρίζει στη Γαλλία με ένα σακίδιο στην πλάτη, κι όποτε δεν έχει δουλειά, φτιάχνει κάρτες και τις πουλάει για φιλανθρωπικούς σκοπούς (και καλά). Στη Λιλ πιάνει δουλειά σε ένα υφαντουργείο κι εκεί γνωρίζει τη Μαρί, μια συνομήλικη της, που δέχεται να τη φιλοξενήσει στο σπίτι της. Οι δυο κοπέλες έχουν πολλά κοινά, είναι κι οι δυο απένταρες, αυθάδεις κι έχουν μια τάση να αδιαφορούν για τους κανόνες της καθώς πρέπει ζωής. Όμως στην πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, κι αυτό φαίνεται από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας τους. Η Ιζά αντιμετωπίζει τη ζωή με αισιοδοξία και μερικές φορές μοιάζει αφελής και ρομαντική, όμως στο βάθος κάνει τη ζωή που η ίδια έχει επιλέξει και είναι ευχαριστημένη με τον εαυτό της. Η Μαρί είναι κυνική και μονίμως τσαντισμένη, θα έλεγα ότι είναι πιο κοντά στο είδος της καταραμένης κινηματογραφικής ηρωίδας που συνεχώς παίρνει λάθος αποφάσεις. Ο χαρακτήρας της Ιζά είναι βασισμένος σε αλήθινό πρόσωπο που γνώρισε ο σκηνοθέτης.
Η Ιζά είναι φυσικά πιο ενδιαφέρουσα για μένα, και όταν είχα δει το Sans toit ni loi της Βαρντά δε μπόρεσα να μη συγκρίνω τις δυο ηρωίδες. Η Ιζά είναι ακριβώς το αντίθετο της Μονά, έχει τα εφόδια να επιζήσει. Είναι από τους λίγους κινηματογραφικούς χαρακτήρες με αντισυμβατική ζωή που δεν λειτουργεί για να φοβίσει «εμάς» τους συμβιβασμένους. Και είναι κι απ' τους πιο ρεαλιστικούς χαρακτήρες.

1999 Émilie Dequenne. Rosetta των αδερφών Dardenne. Η Ροζετά είναι μια άνεργη έφηβη που δεν έχει σχέσεις με τους συνανθρώπους της και που αγωνίζεται να βρει δουλειά για να κρατήσει όσο περισσότερο μπορεί την αξιοπρέπειά της. Ο ορισμός της αξιοπρέπειας είναι βέβαια διαφορετικός για κάθε άνθρωπο. Εμείς την ακολουθούμε να περιφέρεται αγχωμένη και κατσουφιασμένη στους δρόμους της πόλης ή γύρω απ' το «σπίτι» της. Η ταινία αυτή όπως και άλλες (όλες;) των Νταρντέν μας παρουσιάζουν την εξαθλίωση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων στη χώρα του. Στα αρνητικά ότι με πιάνει ναυτία από το πολύ κούνημα της κάμερας. Αν δεν είχε αυτό το κούνημα, ή αν εγώ δεν είχα την ευαισθησία αυτή, θα ήταν απ' τις αγαπημένες μου ταινίες.

1999 Séverine Caneele. L'Humanité του Bruno Dumont. Ένας ντροπαλός αστυνόμος με το όνομα Φαραώ (!) ερευνά την υπόθεση του βιασμού και δολοφονίας ενός εντεκάχρονου κοριτσιού στην επαρχία της βόρειας Γαλλίας. Δεν ενδιαφέρει τόσο το έγκλημα και η διαλεύκανσή του όσο ο αλλόκοτος χαρακτήρας του πρωταγωνιστή και η απειλητική ατμόσφαιρα που υπάρχει σε όλη την ταινία ·ακόμα κι όταν ο ήρωας μας χαϊδεύει ένα γουρούνι νιώθεις ότι κάτι κακό θα συμβεί. Ο Φαραώ είναι εργένης και ζει με τη μητέρα του σε κάτι εργατικές κατοικίες. Η Séverine Caneele είναι η σέξι γειτόνισσα που γουστάρει ο ήρωας, αλλά δεν έχει μεγάλο χρόνο παρουσίας και για πολλοστή φορά δεν καταλαβαίνω γιατί την βράβευσαν και μάλιστα μαζί με την Émilie Dequenne που σηκώνει όλόκληρη ταινία στην πλάτη της.
Με το συμπάθιο, η Caneele εκτός από το να ρεμβάζει και να συνουσιάζεται δεν κάνει και πολλά άλλα πράγματα. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι είναι η πρώτη (και μάλλον τελευταία) τροφαντή ηθοποιός που βραβεύεται. Δεν το είχα σκεφτεί πριν, αλλά υπολογίζω ότι ο μέσος όρος βάρους των γυναικών με βραβείο ερμηνείας στις Κάννες είναι γύρω στα 50 κιλά.
Ένα από τα αλλόκοτα στοιχεία της ταινίας είναι ότι ο Φαραώ μοιάζει πολύ εξωτερικά στο φίλο της γυναίκας αυτής. Υπάρχουν 2-3 σκηνές που σοκάρουν, ειδικά όσους δεν είναι συνηθισμένοι στη βία του σινεμά του δημιουργού. Η ταινία είναι ενδιαφέρουσα αλλά προς το τέλος βαρέθηκα λίγο και γενικά ο Ντιμόν δεν είναι το καλύτερό μου.

2000 Björk. Dancer in the Dark του Lars von Trier. Πριν από 11 περίπου χρόνια ήρθα για κάτι εξετάσεις στην Αθήνα αποφασισμένη να δω επιτέλους σινεμά (στην πόλη μου δεν είχαμε). Μ' έπεισαν  με το ζόρι να πάμε στο Χορεύοντας στο Σκοτάδι, παρόλο που είχα διαβάσει μια κριτική (στην ελευθεροτυπία) που περιέγραφε την ταινία σαν σινεφίλ, και τότε από ταινίες έβλεπα μόνο θρίλερ, αστυνομικά, φαντασίας, μυστηρίου κτλ, και βασικά ήθελα πολύ να δω τον Τίγρη και Δράκο. Η παρέα όμως επέμεινε στα αστεράκια του Αθηνοράματος. Πάω λοιπόν στο σινεμά- στην Πλατεία Αμερικής ήταν- με πολύ κακή διάθεση. Εκεί, στα τελευταία λεπτά της ταινίας έκλαψα για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό. Όταν βγήκα, είχε ένα γεφυράκι (ή μονοπατάκι ήταν;) έξω από τον κινηματογράφο και θυμάμαι ότι όταν το περνούσα, συνειδητοποίησα ότι έχω αλλάξει και δεν είμαι πια ο ίδιος άνθρωπος. Και πράγματι από τότε άρχισα να παίρνω στα σοβαρά τον κινηματογράφο, να ψάχνω το όνομα του σκηνοθέτη, κτλ, κι αυτή η ταινία ήταν για πολύ καιρό η αγαπημένη μου, πρέπει να την ξανάδα 2-3 φορές. Εννοείται ότι όταν την επόμενη μέρα είδα τον Τίγρη και Δράκο, μου φάνηκε ψεύτικη, ανούσια και βαρετή ταινία.
Αναρωτιόμουνα αν το Χορεύοντας στο Σκοτάδι θα με συγκινούσε το ίδιο μετά από τόσα χρόνια. Μπεεεε. Κλασσικό ευρωπαϊκό σινεμά του δημιουργού + αφελής αντιαμερικανισμός.
Παρεμπιπτόντως ο ίδιος κινηματογράφος είχε κάθε άνοιξη αφιερώματα όπου μπορούσες να δεις 4 ταινίες με ένα εισιτήριο 5 ευρώ. Την Ονειρεμένη Ζωή και πολλές άλλες ταινίες εκεί τις πρωτοείδα. Αυτές ήταν εποχές. Όχι τώρα που οι προσφορές είναι αν πας μεσημέρι Τετάρτης και φέρεις κι άλλους 10 μαζί σου και δε ξέρω κι εγώ τι άλλο ψυχαναγκαστικό.

Το πιο αξιοπερίεργο σ' αυτή τη δεκάδα είναι ότι οι τελευταίες 7 απ' τις 11 ηρωίδες ανήκουν στην εργατική τάξη και είναι από πολύ φτωχές που με το ζόρι τα βγάζουν πέρα (Ροζέτα, τα κορίτσια της Ονειρεμένης ζωής) μέχρι «τακτοποιημένες» εργάτριες (Μυστικά και ψέματα,Nil by Mouth, L'Humanité κτλ). Αντίθετα οι πρώτες 4 ανήκουν στην ανώτερη τάξη και μάλιστα δυο είναι βασίλισσες! Επίσης οι εργάτριες είναι τσαλακωμένες, ταλαιπωρημένες και πολλές απ' αυτές δύστροπες και αντιπαθητικές. Με λίγα λόγια είναι πιο ρεαλιστικοί και πολύπλοκοι χαρακτήρες. Κι οι ίδιες οι ταινίες είναι βέβαια ρεαλιστικές, πολλές είναι γυρισμένες με κάπως ντοκιμενταρίστικο στιλ.

Έχουμε επίσης 4 (κι αν βάλουμε και τη Σέλμα 5) ηρωίδες χωρίς ερωτικό σύντροφο το οποίο είναι ανήκουστο ρεκόρ!


Τρεις ή τέσσερις δεν είναι οι κύριες πρωταγωνίστριες της ταινίας. 2 πεθαίνουν. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 36. 
Εδώ να πω ότι κάνω κάτι περίεργο όταν υπολογίζω την ηλικία. Όταν σε μια ταινία έχουν βραβευτεί πάνω από μια ηθοποιοί, βάζω το μέσο όρο την ηλικίας τους και τον προσθέτω στις ηλικίες των υπόλοιπων γυναικών από άλλες χρονιές. Έτσι, αφού τις προσθέσω όλες μαζί, στο τέλος το διαιρώ με το δέκα. Δεν έχει και τρομερή σημασία βέβαια.


Τα μυστικά και Ψέματα είναι η αγαπημένη μου ταινία απ' τις παραπάνω και για μένα πλησιάζει την τελειότητα. Τα Μαθήματα Πιάνου, η Ροζέτα και η Ονειρεμένη Ζωή των Αγγέλων είναι επίσης αγαπημένες. Το Den goda viljan όσο περισσότερο το σκέφτομαι τόσο περισσότερο μου αρέσει. Η Τρέλα του Βασιλιά Γεωργίου είναι πολλές φορές διασκεδαστική. Το L'Humanité αν το είχα δει μικρότερη ίσως να με συγκλόνιζε, αλλά τώρα έχω μια ανοσία στο γκροτέσκο. Το σκεφτόμουνα βλέποντας το Bam gua nat τις προάλλες: πιο πολύ με συγκλονίζει μια αποστασιοποιημένη απεικόνιση ρεαλιστικών καθημερινών καταστάσεων παρά ένα κοντινό πλάνο του αιδοίου ενός δολοφονημένου κοριτσιού. Το Nil by Mouth περίμενα να μου αρέσει πιο πολύ και είχα διαβάσει ότι είναι αντίστοιχο του Naked του Μάικ Λι. Δε ξέω γιατί, αλλά δεν άντεξα για πολύ τις ανούσιες κουβέντες των ηρώων ειδικά στην αρχή. Και έχω αλλεργία στις ταινίες κατά της κατάχρησης αλκοόλ/ναρκωτικών. Αλλεργία έχω και στην πρωταγωνίστρια της Βασίλισσας Μαργκό, που ευτυχώς δε βραβεύτηκε για τρίτη φορά, ειδικά όταν παίρνει το χαζολάγνο ύφος της με το στόμα να χάσκει. 

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1984-1991

Φτάσαμε και στην επόμενη δεκάδα. Αυτή τη φορά το 85 και το 86 βραβεύτηκαν από δυο ταινίες, ενώ το 88 βραβεύτηκαν τρεις ηθοποιοί από μια ταινία.
Τρεις απ΄τις παρακάτω ταινίες τις είχα ξαναδεί. Όσο περνάει ο καιρός τόσο περισσότερες είναι οι ταινίες που έχω δει παλιότερα, όμως τα γούστα αλλάζουν, και δεν έχω πάντα την ίδια άποψη με τότε που πρωτοείδα ένα έργο..

1984 Helen Mirren. Cal του Pat O'Connor. Ένας νεαρός (τρομοκράτη να τον πώ;) του ΙΡΑ νιώθει ενοχές για τις δολοφονίες στις οποίες συμμετέχει και θέλει να τα παρατήσει. Παρατηρούμε την καθημερινότητά του, τι τραβάνε οι καθολικοί απ΄τους προτεστάντες και τον έρωτά του για μια γυναίκα απ΄ το αντίπαλο στρατόπεδο. Η Μίρεν είναι αυτή η γυναίκα, αλλά δεν παίζει πολύ και δεν έχει κάτι ιδιαίτερο η ερμηνεία της. Η ταινία αν και είναι αξιοπρεπής, έχει πολλά στοιχεία μελό.

1985 Norma Aleandro. La Historia oficial του Luis Puenzo. Μια συντηρητική καθηγήτρια ιστορίας αρχίζει να υποπτεύεται ότι η υιοθετημένη κόρη της είναι ένα απ΄τα παιδιά των desaparecidos, των ανθρώπων που «εξαφανίστηκαν» κατά διάρκεια της χούντας στην Αργεντινή (1976-83). Το παιδάκι είναι πολύ χαριτωμένο έτσι ώστε να νιώθουμε το δίλημμα της μητέρας που αν ερευνήσει την αλήθεια μπορεί να αναγκαστεί να το χάσει. Νομίζω όμως ότι η προσωπική ιστορία είναι αφορμή για να ακουστεί η αλήθεια το 85, όταν οι μνήμες απ΄τη δικτατορία ήταν ακόμα νωπές. Παρόλα αυτά η ταινία είναι καλή χωρίς να εκβιάζει το συναίσθημα, και η πρωταγωνίστρια παίζει επίσης καλά. Είναι βέβαια λίγο στρατευμένη αλλά αυτό δε με ενόχλησε ιδιαίτερα. Η Αλεάντρο είναι και η πρώτη ηθοποιός εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ που βραβεύεται.

1985 Cher. Mask του Peter Bogdanovich. Η βασισμένη σε αληθινά πρόσωπα ιστορία ενός παιδιού που πάσχει από μια σπάνια αρρώστια που του 'χει παραμορφώσει το πρόσωπό, και της μηχανόβιας μητέρας του. Η ιστορία αυτή πάντως δεν παρουσιάζεται τραγικά αφού ο Ρόκυ και οι φίλοι ξέρουν να απολαμβάνουν τη ζωή τους και ουσιαστικά είναι συμφιλιωμένοι με την ιδέα και της αρρώστιας και του θανάτου. Ο Ρόκυ της «Μάσκας» είναι ένα τέλειο υπεύθυνο και πανέξυπνο παιδί, είναι πάντα έτοιμος να απαντήσει σε όσους τον κοροϊδεύουν για το αποκρουστικό του πρόσωπο, και γρήγορα γίνεται δημοφιλής παντού. Γενικότερα το σενάριο έχει μερικές υπερβολές και λίγο παραπάνω συναισθηματισμό, και οι ερμηνείες δεν είναι τόσο ιδιαίτερες.

1986 Barbara Sukowa. Rosa Luxemburg της Margarethe von Trotta. Όπως δηλώνει κι ο τίτλος πρόκειται για τη βιογραφία της Ροζας Λούξεμπουργκ, και είναι και η πρώτη ταινία της κατηγορίας που έχει σκηνοθετηθεί από γυναίκα. Χμ, νομίζω ότι η ζωή και το έργο της Λούξεμπουργκ δε χωράνε σε μια δίωρη ταινία. Όσοι δε ξέρουν για τα γεγονότα της εποχής θα χαθούν μέσα σε ένα πλήθος προσωπικοτήτων που μας συστήνονται, λένε την ατάκα τους και μετά χάνονται μέσα σε πολέμους, επαναστάσεις, φυλακές. Για όσους ξέρουν τα βασικά, η ταινία είναι μια απλουστευμένη και αποσπασματική απεικόνιση της κατάστασης, και δεν προσφέρει κάτι άλλο εκτός απ' την παράθεση των γεγονότων. Η Ζούκοβα πάλι δε μοιάζει καθόλου με τη Ρόζα και είναι και πολύ νέα κι αυτό δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Και κάτι άλλο που με ενόχλησε είναι ότι ο Λίμπκνεχτ και η Λούξεμπουργκ μοιάζουν στο τέλος με ανίσχυρα γεροντάκια. Δε λέω ότι είναι κακή η ταινία, απλά εγώ θα ήθελα πιο ζωντανή σκηνοθεσία, πιο δεμένο σενάριο, και λιγότερες αναγνώσεις γραμμάτων, ομιλιών και άρθρων.

1986 Fernanda Torres. Eu Sei Que Vou Te Amar του Arnaldo Jabor. Πειραματική ταινία όπου ένα ζευγάρι ευκατάστατων Βραζιλιάνων συναντιέται στο σπίτι του άντρα τρεις μήνες μετά το χωρισμό τους για να συζητήσουν για τον έρωτα τους , τη φιλοσοφία του έρωτα, τη βραζιλιάνικη κοινωνία, τα σεξουαλικά ταμπού κτλ. Λίγο ξεπερασμένα τα βρήκα όλα αυτά, αλλά όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ταινίες κι ακόμα περισσότερο με τις πειραματικές μπορεί απλά να μην έπιασα το νόημά της. Παίζουν μόνο τα δυο αυτά άτομα.

1987 Barbara Hershey. Shy People του Andrei Konchalovsky. Δυο νεοϋορκέζες μάνα και κόρη πηγαίνουν στη Λουϊζιάνα για να γνωρίσουν τους μακρινούς τους συγγενείς, οι οποίοι είναι εντελώς καθυστερημένοι. Κουμάντο κάνει η αυταρχική μάνα (Hershey) που έχει κλειδωμένο τον ένα γιο (δεν κατάλαβα γιατί), ένας άλλος είναι διανοητικά καθυστερημένος, ακόμα ένας την υπακούει τυφλά, κι ο μεγαλύτερος έχει φύγει στην πόλη κι έχει ανοίξει ένα κωλόμπαρο. Η γυναίκα αυτή λατρεύει εκτός απ' το θεό και τη μνήμη του πεθαμένου άντρα της που την είχε παντρευτεί όταν αυτή ήταν δώδεκα χρονών. Ακολουθεί σύγκρουση πολιτισμών, αποκαλύπτονται οικογενειακά μυστικά και τελικά όπως συνηθίζεται σ' αυτές οι ταινίες, οι δυο πλευρές συμφιλιώνονται, η κάθε μια μαθαίνει κάτι απ΄την άλλη και παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Μπλιαξ

1988 Barbara Hershey, Jodhi May, Linda Mvusi. A World Apart του Chris Menges. Αυτή η ταινία βασίζεται στη ζωή της Ruth First, μιας λευκής Νοτιοαφρικάνας που αγωνίστηκε εναντίον του απαρτχάιντ. Εκτός από τον αγώνα της βλέπουμε τη σχέση της με τις κόρες της και κυρίως με την μεγαλύτερη τη Μόλλυ (Jodhi May), η οποία υποφέρει από την απουσία της μητέρας της. Το σενάριο μάλιστα το έχει γράψει μια από τις κόρες της Ruth First, η Shawn Slovo. Βασικά είναι αρκετά ενδιαφέρουσα ταινία, δεν καταφεύγει ποτέ σε συναισθηματισμούς, και πετυχαίνει να προκαλέσει μίσος για το απαρτχάιντ. Η Linda Mvusi είναι στην πραγματικότητα αρχιτέκτονας, αλλά σ'αυτήν την ταινία παίζει το ρόλο της υπηρέτριας στην ευκατάστατη λευκή οικογένεια. Αυτό δε θέλω να το σχολιάσω.

1989 Meryl Streep. Evil Angels [A Cry in the Dark] του Fred Schepisi. Βασισμένο σε αληθινή ιστορία που συγκλόνισε την κοινωνία της Αυστραλίας. Ένα ζευγάρι Αντβεντιστών της Εβδόμης Ημέρας πάει για κάμπινγκ όπου κάτι απρόοπτο συμβαίνει: χάνουν το μωρό τους. Ένα ντίγκο το πήρε λέει η μητέρα. Σιγά σιγά όμως αρχίζουν να δημιουργούνται υποψίες μήπως η ίδια το σκότωσε. Ο σκηνοθέτης δεν ενδιαφέρεται τόσο για τη λύση του μυστηρίου, αλλά για τη λειτουργεία των ΜΜΕ και την επιρροή τους στη ζωή των ανθρώπων ακόμα και στη δικαιοσύνη. Πράγματα που δε λέγονται επίσημα όπως η «αίρεση» στην οποία ανήκει το ζευγάρι παίζουν ρόλο στην κρίση των ανθρώπων αλλά και των δικαστών. Η Μέριλ Στριπ παίζει πολύ καλά την ψύχραιμη και όχι πάντα συμπαθητική κυρία Τσαμπερλεν που γίνεται θύμα του τύπου.

1990 Krystyna Janda. Przesłuchanie του Ryszard Bugajski. Μια τραγουδίστρια συλλαμβάνεται στην Πολωνία των αρχών της δεκαετίας του 50 με κάπως ανορθόδοξο τρόπο από τη μυστική αστυνομία, παρόλο που η ίδια δεν έχει ασχοληθεί ποτέ με την πολιτική. Έτσι αρχίζουν οι πολλές ανακρίσεις -το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αποτελείται από τις ανακρίσεις αυτές που μερικές φορές θα λέγαμε ότι γίνονται με απάνθρωπες μεθόδους. Η Τόνια αρχικά είναι μια ανεύθυνη γυναίκα που δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς της συμβαίνει, σιγά σιγά όμως γίνεται πιο ώριμη και αποκτά κατά κάποιο τρόπο πολιτική συνείδηση. Το κακό σ' αυτήν την ταινία είναι ότι κάποιες σκηνές -ευτυχώς λίγες- αγγίζουν τα όρια σαδομαζοχιστικής τσόντας. Επίσης, αν και βασίζεται σε αληθινή ιστορία, αναρωτιέμαι αν όντως γίνονταν τέτοιες «ανακρίσεις» χωρίς ουσιαστικό λόγο στην Πολωνία έστω τα χρόνια που ζούσε ο Στάλιν. Και έστω ότι γίνονταν-που δε θα με ξάφνιαζε καθόλου, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να δούμε την ιστορία μιας σέξυ τραγουδίστριας που μπλέχτηκε κατά λάθος στα «γρανάζια του σταλινισμού» κι όχι κάποιου ανθρώπου που είχε έστω μικρή ανάμειξη με την πολιτική. Κατά τα άλλα νομίζω ότι είναι καλή ταινία που σίγουρα αξίζει να την δει κανείς. Ανάμεσα στους ηθοποιούς είναι και η Αγκνιέσκα Χόλαντ που παίζει μια αμετανόητη κομμουνίστρια που έχει μπει φυλακή επειδή κατασκόπευε για τους Αμερικάνους ..χωρίς να το ξέρει. Η ταινία γυρίστηκε το 81 ή το 82 αλλά προφανώς για πολύ καιρό απαγορευόταν η προβολή της.

1991 Irène Jacob. La Double vie de Véronique του Krzysztof Kieślowski. Η Βερονίκα και η Βερονίκ είναι δυο κούκλες σε ένα μεταφυσικό κουκλοθέατρο: η πρώτη είναι μια Πολωνέζα τραγουδίστρια και η δεύτερη μια ευκατάστατη Γαλλίδα μουσικός και οι ζωές τους συνδέονται πιθανώς προς όφελος μίας απ' αυτές. Βέβαια δεν είναι η διπλή ζωή το μόνο μεταφυσικό στοιχείο, αλλά δε φτάνει ο χώρος για να γράψω πιο ολοκληρωμένα γι'αυτή την ταινία, έτσι κι αλλιώς το 'χουν κάνει τόσοι πολλοί· μόνο για τη Βερονίκ να πω ότι είναι κάπως παθητικός τύπος ,έρμαιο της «μοίρας» της, παίρνει ελάχιστες πρωτοβουλίες. Αν αυτό έχει σχέση με την ιδιότητά της ως μαριονέτα ή είναι απλά θέμα χαρακτήρα δεν το ξέρω, αλλά κάποιες στιγμές γίνεται ενοχλητικό.

Μεγάλες αλλαγές συμβαίνουν σ' αυτή τη δεκάδα :-) Πρώτον έχουμε ταινίες από πολλές ηπείρους, δυο από Λατινική Αμερική, μια από Αφρική, μια από Αυστραλία. Το πιο χαρακτηριστικό είναι όμως ότι έχουμε ξαφνικά πολιτικές ταινίες: ένοπλος αγώνας των Ιρλανδών, απαρτχάιντ, κομμουνισμός, δικτατορία στην Αργεντινή. Ακόμα και το «A Cry in the Dark» έχει μια πολιτική διάσταση αφού αναφέρεται στη δύναμη του τύπου και στις προκαταλήψεις μιας υποτίθεται μοντέρνας κοινωνίας. Σε πολλές ταινίες είδα ανακρίσεις, φυλακές και δίκες. Ουφ, ευτυχώς λιγοστεύουν οι ταινίες με ευκατάστατες μελαγχολικές νοικοκυρές που βαριούνται τη ζωή τους και ψάχνουν τον έρωτα ή δε ξέρω κι εγώ τι άλλο.

Ένα άλλο θέμα είναι η μητρότητα που εξερευνάται όχι μόνο το 85 και με τις δυο αυτές ταινίες, αλλά και στο A World Apart, το Shy People και το Cry in the Dark. Μάλιστα στο τελευταίο υπάρχει θέμα με το αν η ηρωίδα είναι σωστή μητέρα καθώς ο τρόπος που χειρίζεται το χαμό της κόρης της δεν ταιριάζει και τόσο με τις αντιλήψεις της κοινής γνώμης. Έχουμε επίσης και πέντε ταινίες που βασίζονται σε αληθινά γεγονότα.

Περισσότερο μου άρεσαν η  Historia oficial, το Cry in the Dark , ίσως το  Przesłuchanie  και η διπλή Ζωή της Βερόνικας, αν και για το τελευταίο πρέπει να πω ότι προτιμώ τις πολωνικές ταινίες του Κισλόφσκι στον οποίο έχω (ή είχα) αδυναμία.

Δυο ηρωίδες πεθαίνουν κι ο μέσος όρος ηλικίας είναι 35 (για την Κριστίνα Γιάντα έβαλα ηλικία 30 όταν περίπου γυρίστηκε η ταινία). Περιέργως μόνο 4 εμφανίζονται γυμνές και τουλάχιστον 4 καπνίζουν. Όλες έχουν παιδιά εκτός από δυο + τη μικρή κόρη στο A World Apart. Αυτά δε μάζεψα πολλά στατιστικά αυτή τη φορά.

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1977-83

Μετά απ' τις δεκάδες τις χρονιές 1946-59 , 1960-66 και 1967-76, φτάνουμε στο 77- 83. Το 77 το 78 και το 81 βραβεύτηκαν και πάλι από δυο ταινίες, γι'αυτό τα χρόνια είναι 7 ενώ οι ταινίες 10. Για το βραβείο β΄ γυναικείου ρόλου που δόθηκε απ' το 79 ως το 81 έγραψα στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση.

 1977 Shelley Duvall. 3 Women του Robert Altman. Μια μικρή και ντροπαλή κοπέλα (Σίσι Σπέισεκ) προσλαμβάνεται σε ένα σπα για ηλικιωμένους κι εκεί γνωρίζει τη Μίλι (Shelley Duvall), μια περίεργη γυναίκα που έχει ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας. Το περιβάλλον στο σπα είναι στείρο και σουρεαλιστικό, όλοι φαίνονται αδιάφοροι, οι συζητήσεις μοιάζουν περισσότερο με μονόλογους. Τη Μίλι την αγνοούν όλοι, αν και η ίδια επιμένει να λέει ότι είναι δημοφιλής. Το δωμάτιό της, τα ρούχα της, το αυτοκίνητό της, όλα είναι κίτρινα. Παράλληλα μια μυστηριώδης γυναίκα, η τρίτη γυναίκα ζωγραφίζει ενοχλητικές εικόνες σε πισίνες. Καθώς προχωράει η ταινία, η υπόθεση μπερδεύεται ακόμα περισσότερο. Εγώ πάντως προτιμώ το πρώτο μέρος για την αλλόκοτη ατμόσφαιρά.

1977 Monique Mercure. J.A. Martin photographe του Jean Beaudin. Αυτή την ταινία την είδα χωρίς υπότιτλους, είναι από το γαλλόφωνο Καναδά και δεν καταλάβαινα σχεδόν τίποτα. Ευτυχώς είχε λίγους διαλόγους. Το θέμα της είναι ένα ταξίδι που κάνει ο Φωτογράφος J.A. Martin με τη σύζυγό του στην καναδική επαρχία του 18ου αιώνα. Ο φωτογράφος είναι βυθισμένος στις σκέψεις του, σπάνια μιλάει, και η γυναίκα του θυμώνει μ'αυτό. Νομίζω ότι κάποια στιγμή καυγαδίζουν γι' αυτό ακριβώς το θέμα, κι αυτός της απαντάει ότι αυτή ασχολείται μόνο με τα (πέντε) παιδιά τους και με τίποτα άλλο. Στο ταξίδι συναντάνε διάφορους ανθρώπους, κάποιοι απ΄αυτούς είναι περίεργοι, δυστυχώς δεν κατάλαβα τι λέγανε, αλλά πιστεύω ότι θα μου άρεσαν οι διάλογοι, κρίμα να μη ξέρω γαλλικά (κι ακόμα λιγότερο ξέρω την καναδέζικη βερσιόν). Είναι όμως οι σιωπηλές στιγμές ανάμεσα στο ζευγάρι που μετράνε περισσότερο. Έτσι ελπίζω τουλάχιστον. Σίγουρα μια ενδιαφέρουσα ταινία.

 1978 Jill Clayburgh. An Unmarried Woman του Paul Mazursky. Η Έρικα μια ευκατάστατη νεοϋορκέζα ζει μια ευτυχισμένη ζωή με το χρηματιστή σύζυγό της και την κόρη τους, η ευτυχία της όμως δε θα κρατήσει για πολύ και σύντομα θα χρειαστεί να ψάξει για άλλον άντρα. Έχει και τρεις φίλες, όλες ευκατάστατες, η κάθε μια με άλλη φιλοσοφία ζωής· και οι τέσσερις βρίσκονται συχνά και συζητάνε για άντρες, για το σεξ και την πόλη ;-) Για να είμαι δίκαιη, αυτή ταινία είναι μάλλον πιο ενδιαφέρουσα από την γνωστότερή της σειρά, και ουσιαστικά δείχνει την πορεία της ηρωίδας από την ασφάλεια της συζυγικής ζωής στη χειραφέτηση και την ισορροπία μεταξύ ανεξαρτησίας και συμβιβασμού. Η Clayburgh μου άρεσε όπως παίζει, ειδικά οι εκφράσεις του προσώπου της είναι μερικές φορές τέλειες, όπως όταν μαθαίνει τα άσχημα νέα απ΄το σύζυγο. Μου άρεσε επίσης η ήρεμη ψυχολόγος της με την περίτεχνη μάλλινη ζακέτα.

1978 Isabelle Huppert. Violette Nozière του Claude Chabrol. Η ταινία αυτή βασίζεται στην αληθινή ιστορία της Βιολέτ Νοζιέρ, που απασχόλησε την κοινή γνώμη της Γαλλίας για πολλά χρόνια. Η δεκαοχτάχρονη Βιολέτ ζει με τους μικροαστούς γονείς της, σ΄ένα καθώς πρέπει περιβάλλον. Κρυφά όμως συναντά μεγαλύτερούς της άντρες, αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι πόρνη ή απλά κάνει σεξ μαζί τους με σκοπό μεταξύ άλλων να τους κλέψει. Η ταινία δεν παίρνει θέση σχετικά με την υπόθεση της, πχ ποτέ δε μαθαίνουμε αν η Βιολέτ έλεγε ψέματα ή όχι για τη σχέση της με τον πατέρα της, φαίνεται όμως σαν να ήταν ο ασφυκτικός πουριτανισμός των γονιών της που την οδήγησαν στην αντικοινωνική συμπεριφορά. Την Ισαμπέλ Ιπέρ την έχω δει σε πολλές ταινίες, όπου σχεδόν πάντα είναι ψυχρή, αντιπαθητική και διεστραμμένη. Το ίδιο κι εδώ, μόνο που είναι πολύ νέα κι αν δεν είχα δει το όνομα της μπορεί και να μην την γνώριζα μ'αυτά τα παιδικά μαγουλάκια.

1979 Sally Field. Norma Rae του Martin Ritt. Η πρωταγωνίστρια είναι μια εργάτρια σε αμερικάνικη κωμόπολη του Νότου που ζει αμέριμνα με τους γονείς της και τα δυο παιδιά της, κι έχει σχέσεις με διάφορους άντρες. Η ζωή της αλλάζει όταν μια μέρα χτυπάει την πόρτα του σπιτιού της ένας συνδικαλιστής που έχει έρθει απ΄τη Νέα Υόρκη για να πείσει τους εργάτες της πόλης να συνδικαλιστούν κι αυτοί. Στην ταινία παρακολουθούμε τη χειραφέτηση της ηρωίδας μέσα από τον αγώνα της, και τη μετατροπή της από αθυρόστομη «γκόμενα» σε μαχήτρια για τα διακαιώματα των εργατών. Κάπως έτσι. Παράλληλα βλέπουμε την κοινωνία στην οποία ζει, που είναι συντηρητική, ρατσιστική, αντισημιτική, και τελικά καθυστερημένη απ' όλες τις απόψεις. Ωραία ταινία και ρεαλιστική, όλοι οι ηθοποιοί παίζουν καλά, αλλά η διάρκειά της με κούρασε.

1980 Anouk Aimée. Salto nel vuoto του Marco Bellocchio. Ένας δικαστής (Μισέλ Πικολί) ζει πολλά χρόνια με την αδερφή του η οποία έχει ψυχολογικά προβλήματα. Ενώ την αγαπά- είναι περίπλοκη η σχέση τους- δεν αντέχει να την βλέπει να υποφέρει, έτσι λέει τουλάχιστον, και προσπαθεί να βρει τρόπους να την ξεφορτωθεί έχοντας όμως ήσυχη τη συνείδηση του. Τον είχα πάρει από φόβο το Μπελόκιο μετά το δράμα με την ερωμένη του Μουσολίνι που αναγκάστηκα να δω, αλλά αυτή η ταινία είναι κατά κάποιο τρόπο πιο φίνα. Ο δικαστής συμβολίζει κάτι σαν την υποκρισία της ιταλικής μπουρζουαζίας. Η σκηνοθεσία είναι ωραία, ειδικά οι σκηνές όπου αόρατα παιδάκια βγαίνουν απ' τις κρυψώνες τους για να κάνουν σκανταλιές. Φυσικά οι φωνές και του Πικολί και της Anouk Aimée, είναι ντουμπλαρισμένες, και ενώ ο ντουμπλαριστής του Πικολί έκανε καλή δουλειά, η συνάδελφος του ήταν πολύ μέτρια .

1981 Isabelle Adjani. Quartet του James Ivory. Σ'αυτό το μελόδραμα που εκτυλίσσεται στο Παρίσι το 1926, μια νέα γυναίκα που ο άντρας της είναι φυλακή γίνεται προστατευόμενη ενός εκκεντρικού ζευγαριού Άγγλων, και τελικά ερωμένη του συζύγου με την ανοχή ή μάλλον συνεργασία της συζύγου του. Ένα από τα πράγματα που χαλάνε την ταινία είναι η πολύ κακές ερμηνείες όχι μόνο της Ατζανί αλλά και πολλών άλλων ηθοποιών πχ του Anthony Higgins, αλλά όπως είπαμε άβυσσος η ψυχή των κριτικών. Η Μάγκι Σμιθ είναι η μόνη που παίζει αξιοπρεπώς σ'αυτό το έργο.

1981 Isabelle Adjani. Possession του Andrzej Żuławski. Το 81 ήταν η χρονιά της Ατζανί, αφού βραβεύτηκε η ερμηνεία της και στις δυο ταινίες που συμμετείχε. Ο ρόλος της δαιμονισμένης δεν είναι και τόσο απαιτητικός, αλλά κι αυτή τη φορά η Ατζανί με απογοήτευσε. Η μόνη σκηνή όπου παίζει κάπως καλά είναι τότε που συνουσιάζεται με το τέρας, αλλά και σ'αυτή την περίπτωση διάολε το τέρας παίζει καλύτερα απ' αυτήν.

1982 Jadwiga Jankowska-Cieślak. Egymásra nézve του Károly Makk. Στην πρώτη σκηνή της ταινίας δυο στρατιωτικοί ανακαλύπτουν το πτώμα μιας νεκρής γυναίκας στο χιόνι. Είναι το 1958 στην Ουγγαρία. Η Εύα είναι δημοσιογράφος που έχει πέσει σε δυσμένεια επειδή διαφωνεί με την πολιτική της (κομμουνιστικής) κυβέρνησης και κυρίως με την πρακτική της υποχρεωτικής ένταξης των αγροτών σε συνεταιρισμούς. Εκτός απ' αυτό είναι λεσβία που τότε ήταν παράνομο. Η ταινία περιγράφει την παθιασμένη σχέση της με μια συνάδελφο της τη Λίβια και την προσπάθεια της να γράψει την αλήθεια σ'αυτές τις δύσκολες εποχές για την ελευθερία του τύπου. Και η Γιανκόφσκα, και η Grażyna Szapołowska που παίζει τη σύντροφό της είναι γνωστές πολωνέζες ηθοποιοί και οι φωνές τους έχουν ντουμπλαριστεί στα ουγγαρέζικα -όχι και τόσο καλά μάλιστα. Η Σαποουόφσκα (Σαπολόφσκα) έχει παίξει σε πάρα πολλές πολωνικές ταινίες, όποιος έχει δει έστω και λίγο πολωνικό κινηματογράφο αποκλείεται να μην την έχει πετύχει κάπου- πάντα υποδύεται την αισθησιακή γυναίκα, είναι κάτι σαν σύμβολο του σεξ στη χώρα της. Η Γιανκόφσκα έχει ασυνήθιστο πρόσωπο και μελαγχολικό βλέμμα, και οι εκφράσεις που παίρνει είναι επίσης χαρακτηριστικές, αλλά ακόμα δεν καταλαβαίνω πως γίνεται να βραβεύσεις μια ηθοποιό που δεν ακούγεται η φωνή της.
Διάβασα ότι η ταινία έγινε καλτ για τις λεσβίες στην Πολωνία και πράγματι παρόλο που έχει γυριστεί από άντρες παρουσιάζει τη σχέση των γυναικών με ευαισθησία χωρίς να γίνεται ενοχλητικά αισθησιακή -όσο το επιτρέπει βέβαια η πληθωρική παρουσία της Λίβιας, που ο χαρακτήρας της δεν είναι τόσο καλά αναπτυγμένος είναι η αλήθεια. Εμένα η ταινία μου άρεσε. Διάβασα όμως ότι δεν άρεσε πολύ στις πολωνικές αρχές, γι'αυτό εμπόδισαν την διεθνή καριέρα της πρωταγωνίστριας.

1983 Hanna Schygulla. Storia di Piera του Marco Ferreri. Η Σίγκουλα είναι μια τρελή και σεξουαλικά αχαλίνωτη μητέρα και η ταινία εξερευνά την πολύπλοκη σχέση με την κόρη της την Πιέρα (Ιζαμπέλ Ιπέρ). Οι φωνές είναι κι εδώ ντουμπλαρισμένες και ειδικά της Ιπέρ ήταν πολύ ξενέρωτη. Δε φταίει όμως αυτό, η ταινία είναι γενικά για τα μπάζα, κι ενώ σπάει κάθε είδους σεξουαλικού ταμπού πχ. αιμομικτικές σχέσης με μάνα και πατέρα, παιδεραστία κτλ. ούτε σοκάρει ούτε προκαλεί κανένα άλλο συναίσθημα. Fast Forward.


Αυτή η δεκάδα είναι η αγαπημένη μου μέχρι τώρα, πολλές ταινίες είχαν ενδιαφέρον- εκτός βέβαια αν έπεσαν τόσο πολύ οι προσδοκίες μου που μένω ευχαριστημένη και με λιγότερα. Το 3 Women, το J.A. Martin photographe, το Salto nel vuoto, το Egymásra nézve μου άρεσαν αρκετά, ο Σαμπρόλ είναι πάντα καλός, και η Norma Rae και η Unmarried Woman είναι επίσης αξιοπρεπείς ταινίες. Η Δαιμονισμένη ξέρω ότι έχει αφήσει ιστορία στο σινεμά, αλλά εμένα δε με άγγιξε και δε φταίει μόνο η ερμηνεία της Ατζανί.


Για πρώτη φορά πρόσεξα καλύτερα το ντουμπλάρισμα και πραγματικά δεν καταλαβαίνω τη χρησιμότητά του. Παίρνεις δηλαδή μια ξένη ηθοποιό, την ζορίζεις να ανοίγει το στόμα της σα να μιλάει ξένη γλώσσα και τελικά εμείς ακούμε μια ξενέρωτη φωνή να κράζει εντελώς άτεχνα. Γιατί; Αλλά ενώ γενικά μισώ το ντουμπλάρισμα, μερικές φορές είναι καλύτερο απ' τη φωνή της ηθοποιού, ιδιαίτερα όταν μιλάει σε μια γλώσσα που δε ξέρει. Δε θέλω να γίνομαι κακιά, ξέρετε ποια εννοώ.


Το θέμα που κυριάρχησε στη δεκάδα είναι η τρέλα. Εκτός απ' τη δαιμονισμένη, ακόμα τρεις ηρωίδες έχουν σημαντικά ψυχιατρικά προβλήματα. Είναι κοινώς γνωστό ότι ο κινηματογράφος θέλει τις τρελές γυναίκες σεξουαλικά ελκυστικές για το θεατή, ενώ οι ψυχικά διαταραγμένοι αντρικοί χαρακτήρες είναι συνήθως αποκρουστικοί και επικίνδυνοι. Πολύ σκληρό, άδικο και ρατσιστικό και για τα δύο φύλα αλλά κυρίως για τους ανθρώπους με ψυχική ασθένεια. Αλλά ας επικεντρωθούμε στις γυναίκες. Έχουμε το συμπέρασμα ότι οι γυναίκες κάνουν σεξ κυρίως όταν τους έχει λασκάρει μια βίδα, και ότι έχει κανείς δικαίωμα να «εκμεταλλευτεί» έστω και σαν θεατής μια γυναίκα που δε μπορεί να πάρει αποφάσεις μόνη της. Φυσικά οι 3 γυναίκες είναι εξαίρεση, γιατί ενώ η σεξουαλική τους ζωή είναι λίγο άστατη, αυτό δε λειτουργεί στην οθόνη με τρόπο που να ερεθίζει το θεατή.


Κάτι άλλο αξιοπρόσεκτο είναι ότι σταδιακά οι σκηνές σεξ γίνονται πολύ τολμηρές, κι από τις 10 ηρωίδες, οι 6 συμμετέχουν σε πολύ «τολμηρές» σκηνές. Όσο παρακολουθούσα αυτές τις ταινίες με χρονολογική σειρά ήταν η πιο ενδιαφέρουσα αλλαγή. Δηλαδή ενώ το 50 φτάναμε μέχρι φιλί και με το ζόρι, σιγά σιγά το 60 οι σκηνές άρχισαν να γίνονται πιο ερωτικές, είχαμε τις πρώτες αθώες σκηνές στο κρεββάτι, μέχρι που τελικά έγινε απολύτως φυσικό να φαίνονται ακόμα και οργασμοί. Αν και αν θυμάμαι καλά στα επόμενα χρόνια οι πρωταγωνίστριες θα εμφανιστούν σε ακόμα πιο χαρντκορ καταστάσεις.


Το θέμα της νοικοκυράς που ασφυκτιά - το αγαπημένο θέμα της κατηγορίας υπάρχει κι εδώ, μερικές φορές με πιο ακραίες εκδηλώσεις.


Άλλα στατιστικά: Έχουμε 11 τέκνα για τις 10 ηρωίδες, από τα οποία το 5 ανήκουν στη γυναίκα του φωτογράφου. 2 ηρωίδες ανήκουν στην εργατική τάξη, 3 θα τις έλεγα μεσοαστές, και οι υπόλοιπες είναι ευκατάστατες. Μια μόνο πεθαίνει. Η μέση ηλικία είναι 34 χρόνια.

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία B΄ Γυναικείου Ρόλου 1979-1981

Το 79, το 80 και το 81, δώθηκαν στις Κάννες και βραβεία β΄ γυναικείου ρόλου, σε τέσσερις συνολικά ταινίες. Το βραβείο αυτό όμως σύντομα καταργήθηκε, ίσως επειδή σε ένα φεστιβάλ με 20 μόνο ταινίες είναι υπερβολή να βραβεύεις 2 γυναίκες + 2 άντρες ηθοποιούς. Πόσο μάλλον όταν δεν είναι όλες οι ταινίες «ταινίες ηθοποιών» και φυσικά πολλοί ηθοποιοί δεν παίζουν καλά και πολλές ταινίες είναι τόσο άθλιες που είναι δύσκολο να τις βραβεύσεις
.
Το 79 λοιπόν βραβεύτηκε η Eva Mattes για το Woyzeck του Χέρτσογκ. Εδώ ο Κίνσκι παίζει τον ταπεινό Βόιτσεκ που δέχεται τα μύρια μέχρι που κάποια στιγμή ξεσπάει. Το στιλ της ταινίας είναι θεατρικό με μεγάλους διαλόγους και μονολόγους κι έχει γυριστεί στην πανέμορφη πόλη Telč. Είναι αρκετά ωραία ταινία, ειδικά αν μπορέσει κανείς να καταλάβει τους διαλόγους. Πάντως η Μάτες δε μου άρεσε ιδιαίτερα. Για τον Κίνσκι έγραψαν ότι δεν ταιριάζει σε ρόλο καλοκάγαθου κορόιδου, και ότι μοιάζει με επικίνδυνο ψυχοπαθή, και κάτι τέτοιο ένιωσα κι εγώ, η αλήθεια είναι όμως ότι παίζει καλύτερα απ'όλους τους υπόλοιπους ηθοποιούς. Και όσοι δεν τον χωνεύουν θα απολαύσουν τα πρώτα λεπτά της ταινίας.

Το 80 βραβεύτηκαν δυο ηθοποιοί: η Milena Dravic για τη γιουγκοσλάβικη κωμωδία Poseban tretman και η Carla Gravina για την La Terrazza. Η πρώτη ταινία περιγράφει την εκδρομή μιας ομάδας πρώην αλκοολικών σε ένα ζυθοποιείο μαζί με το γιατρό τους, με σκοπό να αποδείξουν ότι έχουν πλέον απεξαρτηθεί. Μέσα από αστείες καταστάσεις καταγγέλλεται η απολυταρχική συμπεριφορά του γιατρού και η υποκρισία του, αλλά και το φαινόμενο του αλκοολισμού. Ο γιατρός μάλλον συμβολίζει το κράτος. Η Milena Dravic παίζει έναν πολύ δευτερεύοντα και όχι και τόσο δύσκολο ρόλο.
 Η Terrazza του Ettore Scola είναι μια κομεντί που σατιρίζει τον ξεπεσμό του ιταλικού κινηματογράφου αλλά και των ιδεολογιών. Μια παρέα μεσήλικων διανοούμενων μαζεύεται σε ένα πάρτυ σε μια ταράτσα. Τα γεγονότα αυτής της βραδιάς περιγράφονται κάθε φορά από την οπτική γωνία 5 διαφορετικών αντρών και μετά από τα επεισόδια αυτής της νύχτας η ταινία ακολουθεί καθέναν από τους πέντε στη προσωπική και επαγγελματική του ζωή. Όλοι τους είναι κάπως επιτυχημένοι, άλλος στην τέχνη άλλος στην πολιτική, όμως οι καλές τους μέρες έχουν περάσει. Ο σεναριογράφος δεν έχει έμπνευση, ο κομμουνιστής έχει περιθωριοποιηθεί στο κόμμα, ο τηλεοπτικός παραγωγός βλέπει την τηλεόραση να ξεπέφτει και χάνει κι αυτός την επιρροή που είχε παλιά. Αντίθετα οι γυναίκες τους είναι χειραφετημένες επαγγελματίες, μάλιστα πιο επιτυχημένες και το κυριότερο έχουν περισσότερη ενέργεια απ΄ αυτούς. Ο κόσμος αλλάζει λοιπόν προς το χειρότερο (;) κι αυτοί έχουν μείνει πίσω. Στην ταινία παίζουν σημαντικοί Ιταλοί ηθοποιοί και νομίζω ότι όλοι παίζουν καλά το ίδιο και η Γκραβινα. Η ίδια η ταινία τώρα ίσως δεν είναι τόσο αστεία όσο θα περίμενα και φυσικά κάποια κομμάτια είναι πιο ενδιαφέροντα άλλα λιγότερο. Τα αγαπημένα μου είναι μάλλον προς το τέλος (ο παραγωγός και ο κομμουνιστής).

Το 81 βραβεύτηκε η Yelena Solovey (Елена Соловей) - το όνομα της γράφεται με χιλιάδες τρόπους στα λατινικά- για τη λιθουανική ταινία Faktas, που δυστυχώς δεν την βρήκα με υπότιτλους και δεν άντεξα να την δω έτσι σκέτη.

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1967-1976

Σε προηγούμενες αναρτήσεις είχα γράψει για τις ταινίες που κέρδισαν στις Κάννες το βραβείο γυναικείας ερμηνείας το 1960-66 και το 1946-59, από δέκα ταινίες κάθε φορά. Δυστυχώς αυτή τη φορά δε βρήκα πουθενά 2 απ΄τις επόμενες 10 ταινίες, δηλαδή το «Les Violons du Bal» (1974) και το «Déryné, Hol Van?» (1976). Αν τις δω θα συμπληρώσω την ανάρτηση. Το 68 όπως είναι γνωστό το φεστιβάλ δεν πραγματοποιήθηκε.

1967 Pia Degermark. Elvira Madigan του Bo Widerberg. Η απόλυτη ρομαντική ταινία που περιγράφει τις τελευταίες μέρες της ζωής ενός παράνομου ζευγαριού στη Σουηδία του 19ου αιώνα. Η Ελβίρα Μάντιγκαν αρτίστα του τσίρκου και ο αγαπημένος της- λιποτάκτης αξιωματικός αγκαλιάζονται, φιλιούνται, κάνουν πικνίκ στο γρασίδι, κυνηγάνε πεταλούδες και τρώνε φρούτα του δάσους, ενώ κατάξανθα σκανδιναβάκια παίζουν αμέριμνα και πουλάκια κελαηδάνε. Μια φιλοσοφία «ανακάλυψε τον εαυτό σου» και «κάνε έρωτα όχι πόλεμο» διακατέχει την ταινία αυτή. Η Ντέγκερμαρκ επιλέχθηκε για τα μεγάλα γαλανά της μάτια αλλά τελικά δεν κατάφερε να ορθοποδίσει σαν ηθοποιός.

1969 Vanessa Redgrave. Isadora του Karel Reisz. Μετά από τρία χρόνια η Ρέντγκρέιβ κερδίζει πάλι το βραβείο γυναικείας ερμηνείας στις Κάννες και πάλι σε ταινία του Reisz. Εδώ έχουμε τη βιογραφία της διάσημης χορεύτριας Isadora Duncan. Η ταινία παρουσιάζει την Ντάνκαν σαν ένα άτομο αυθόρμητο και παθιασμένο αλλά και επιφανειακό. Γίνεται η ερωμένη ενός πάμπλουτου επιχειρηματία , ύστερα γίνεται πολίτης της Σοβιετικής Ένωσης και ένθερμη υποστηρίκτρια του κομμουνισμού, και τελικά καταλήγει να κυνηγάει νεαρούς σε θέρετρα της Γαλλίας. Δυστυχώς δε βρήκα την ολοκληρωμένη βερσιόν των 168 λεπτών, η βερσιόν που βρήκα επικεντρωνόταν στις πικάντικες λεπτομέρειες της ζωής της. Υποθέτω το βραβείο το πήρε η ταινία γιατί παρουσιάζει ένα είδος ελεύθερης και ανυπότακτης γυναίκας και γιατί όχι κομμουνίστριας που τα βάζει με τον συντηρητισμό των ΗΠΑ.

1970 Ottavia Piccolo. Metello του Mauro Bolognini. Ο Μετέλλο είναι ένας εργάτης στη Φλωρεντία στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα που αγωνίζεται για τα δικαιώματα της τάξης του και παράλληλα γνωρίζει διάφορες όμορφες γυναίκες. Η Ερσίλια είναι η αγνή κόρη σκοτωμένου εργάτη που τον παντρεύεται. Κάποια στιγμή της λέει ότι αυτή φταίει που την κερατώνει επειδή δεν αντέχει τη ζωή με μια τόσο τέλεια γυναίκα. Δε ξέρουμε αν έχει δίκιο γιατί ο χαρακτήρας της δεν αναπτύσσεται καθόλου, πάντως στο τέλος το ζευγάρι ενώνεται ξανά και σώζεται χάρη στην ευγενική προσφορά της Βιόλας της (πλούσιας) πρώτης ερωτικής συντρόφου του πρωταγωνιστή.

1971 Kitty Winn. The Panic in Needle Park του Jerry Schatzberg. Η γλυκύτατη Χέλεν γνωρίζει ένα βαποράκι (Al Pacino) και μυείται στον κόσμο της ηρωίνης και του (όχι πολύ σοβαρού) εγκλήματος. Η ταινία μου άρεσε αρκετά, στις μισές σκηνές υπάρχει σύριγγα, ενώ μουσική μελοδραματισμοί κτλ απουσιάζουν. Ο Πατσίνο πάντως έπαιζε καλύτερα από την Kitty Winn, που είναι κάπως υποτονική.

1972 Susannah York. Images του Robert Altman. Εδώ έχουμε μια σέξυ πλούσια παραμελημένη νοικοκυρά που πάσχει από σπάνιο συνδυασμό ψυχιατρικών προβλημάτων. Το ξεχωριστό σ'αυτή είναι ότι έχει επίγνωση της τρέλας της, δηλαδή συνήθως αναγνωρίζει τις ψευδαισθήσεις της (ψευδοψευδαισθήσεις;) και έχει μάθει να τις αγνοεί ή τουλάχιστον προσπαθεί να τις ξεφορτωθεί. Δεν είναι και άσχημο για θρίλερ.

1973 Joanne Woodward. The Effect of Gamma Rays on Man-in-the-Moon Marigolds του Paul Newman. Μια χήρα νοικοκυρά μητέρα δυο έφηβων κοριτσιών ζει σε μια βαρετή αμερικανική κωμόπολη. Η Μπέτυ νιώθει ότι τα όνειρα της δεν πραγματοποιήθηκαν και δεν ανταποκρίνεται στα καθήκοντα της: το σπίτι της είναι ακατάστατο και δε φέρεται πολύ καλά στις κόρες της. Το λύκειο (college) παίζει σημαντικό ρόλο στο έργο· η Μπέτυ θυμάται συνέχεια περιστατικά από τη μαθητική της ζωή (τα κλασικά: χόρευα, ήμουν όμορφη, με γούσταρε ο τάδε), και συναντά τυχαία παλιούς συμμαθητές, από τις κόρες της η μεγαλύτερη είναι δημοφιλής μαζορέτα ενώ η μικρή δεν έχει φίλους και ασχολείται με την επιστήμη. Δεν καταλαβαίνω την εμμονή των Αμερικάνων με το σχολείο τους. ειδικά σε ταινίες με απογοητευμένες νοικοκυρές η μαθητική ζωή φαίνεται να είναι η ομορφότερη και σημαντικότερη περίοδος της ζωής τους, και μετά την αποφοίτηση ακολουθεί γάμος, αποτυχία του γάμου κι η μισή ζωή της νοικοκυροσύνης. Πάντως αυτή η ταινία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα με την έννοια ότι η Μπέτυ είναι σχετικά αντιπαθητική και όχι ιδαίτερα καθως πρέπει, δηλαδή έχει κάτι αληθινό.

1975 Valerie Perrine. Lenny του Bob Fosse. Βιογραφία του κωμικού Λέννυ Μπρους που αντιμετώπισε τον πουριτανισμό της αμερικανικής κοινωνίας αλλά και της δικαιοσύνης για τα ξεδιάντροπα λόγια που ξεστόμιζε «δημόσια» στα σόου του και που πραγματικά σήμερα μοιάζουν εντελώς άκακα. Ο Μπρους ξεκίνησε την καριέρα του με ανώδυνα και χιλιοειπωμένα αστεία, αλλά στη συνέχεια ενόχλησε πολλούς όταν άρχισε να μιλάει για πολιτικά θέματα. Παράλληλα με την εξιστόριση της ζωής του, βλέπουμε συνεντεύξεις των κοντινών του ανθρώπων και αποσπάσματα από τα σόου του. Η Perrine είναι η στριπτιτζού σύζυγός του και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του στο πρώτο μέρος της ταινίας, αλλά στο δεύτερο μισό ο χαρακτήρας της χάνεται. Τα ναρκωτικά και οι καταχρήσεις κάνουν την παρουσία τους κι εδώ, και κάποια στιγμή γίνεται αναφορά στην ταινία «I'll cry tomorrow»! Παρόλο που δε με εντυπωσίασε ούτε η ταινία ούτε και το χιούμορ του Μπρους, και οι ριζοσπαστικές ιδέες του μοιάζουν ξεπερασμένες, πιστεύω ότι είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε το παρελθόν (;) των ΗΠΑ, που όπως και να το κάνουμε είναι η βάση του σύγχρονου πολιτισμού (μας).

1976 Dominique Sanda. L'Eredità Ferramonti του Mauro Bolognini. Η δολοπλόκα Ιρένε φέρνει τα πάνω κάτω στην οικογένεια Φερραμόντι σ'αυτό το δράμα εποχής που εκτυλίσσεται στη Ρώμη στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα. Η Dominique Sanda έχει συνεχώς ένα βλέμμα «είμαι ύπουλη οχιά» και μου θυμίζει (με το συμπάθιο) τη Ξένια απ' τη «Ζωή της Άλλης» + μπόλικο γυμνό. Τι να πω μυστήριο η ψυχή των κριτικών..

Αυτή η οκτάδα είναι η χειρότερη μέχρι τώρα, με τις σαπουνόπερες εποχής του Μπολονίνι να ξεχωρίζουν. Η Ελβίρα Μάντιγκαν ήταν αρκετά καλή αν και το γεγονός ότι ο φόνος μιας εικοσάχρονης από τον αρκετά μεγαλύτερο σε ηλικία εραστή της έγινε ιστορία αγάπης είναι λίγο απογοητευτικό.  The Panic in Needle Park είναι μάλλον η ταινία που μου άρεσε περισσότερο.
Μου κάνει εντύπωση ότι η πλειοψηφία των 30 αυτών πρώτων ταινιών είναι αγγλόφωνες. Εκτός απ' αυτές υπάρχουν μόνο ιταλικές, γαλλικές και σκανδιναβικές, και μόνο δυο από την ανατολική Ευρώπη, και καμία εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ! Κάτι άλλο που συνεχίζει να με εκπλήσσει είναι η επιμονή του θέματος της ανικανοποίητης νοικοκυράς. Άλλη μεγάλη μου απορία είναι πως βραβεύονται για την ερμηνεία τους ηθοποιοί που η φωνή τους έχει ντουμπλαριστεί..
Από τις 8 ταινίες που είδα σε πέντε η ηρωίδα μας εμφανίζεται γυμνή και έχουμε πιο τολμηρές ερωτικές σκηνές. Αυτή είναι και η σημαντικότερη διαφορά με τις προηγούμενες βραβευμένες ταινίες. Τα θέματα όμως δεν αλλάζουν πολύ, έχουμε νοικοκυρές, κατάχρηση ουσιών, μοιραίες γυναίκες, πιστές συζύγους... Περιμένω τις υπόλοιπες δυο ταινίες για περισσότερα συμπεράσματα ;-)