Το Free Zone όπως και όλες σχεδόν οι ταινίες του Γκιτάι που έχω δει, είναι μια αλληγορία για τις αραβοϊσραηλινές σχέσεις. Έχουμε εδώ τρεις γυναίκες. Η πρώτη η Ρεμπέκα (Πόρτμαν) είναι μια Αμερικάνα εβραϊκής καταγωγής αλλά όχι Εβραία, η οποία είχε έρθει στο Ισραήλ για να ζήσει με τον αρραβωνιαστικό της, αλλά τελικά τον εγκαταλείπει. Η Χάνα (Hanna Laslo) είναι μια Ισραηλινή που αντικαθιστά τον άντρα της στις επιχειρήσεις του (είναι ταξιτζής και κάνει κάτι ανταλλαγές οχημάτων με άραβες), γιατί αυτός έπεσε θύμα μιας επίθεσης, ίσως τρομοκρατικής. Η τρίτη η Λέιλα (Hiam Abbass) ζει στην Ιορδανία και είναι Παλαιστίνια και είναι η γυναίκα του «Αμερικάνου», ενός Παλαιστίνιου με Αμερικάνικο διαβατήριο, που ζει κι αυτός στην Ιορδανία. Κι αυτή αντικαθιστά τον άντρα της που είναι άρρωστος. Η Χάννα λοιπόν έχει να κάνει μια δουλειά στην Ιορδανία που της ανέθεσε ο σύζυγός της, ουσιαστικά πρέπει να παραλάβει ένα χρηματικό ποσό που τους χρωστάει ο «Αμερικάνος».
Όπως φαίνεται κιόλας απ' την μικρή περιγραφή που έκανα παραπάνω, η ταινία αυτή είναι γεμάτη πολιτικές αναφορές: μέσα με μιάμιση ώρα περνάει την ιστορία του Ισραήλ, των Παλαιστίνιων, 2-3 πολέμους, εποικισμούς, την εβραϊκή ταυτότητα κτλ. Η κάθε γυναίκα συμβολίζει και ένα κράτος (η μια εθνότητα): το Ισραήλ, η Παλαιστίνη, η Αμερική/ο δυτικός κόσμος. Οι πράξεις τους και οι σχέσεις τους μεταξύ τους συμβολίζουν τις σχέσεις αυτών των πολιτικών οντοτήτων.
Ο Γκιτάι είναι αρκετά φιλοπαλαιστίνιος κι ο τρόπος που παρουσιάζει τους Εβραίους (όχι μόνο Ισραηλινούς) είναι λίγο αρνητικός. Η Χάνα πχ θυμίζει αντισημιτική καρικατούρα. Η εβραία πεθερά της Ρεμπέκας που την παίζει η Κάρμεν Μάουρα είναι ψηλομύτα και ρατσίστρια, ο αρραβωνιστικός είναι βιαστής και οι ισραηλινοί στρατιώτες στα σύνορα με την Ιορδανία είναι επιθετικοί και αγενείς. Αντίθετα οι Άραβες είναι πάντα φιλικοί, με μια μόνο εξαίρεση.
Το σενάριο έχει αρκετά τέτοια προβληματάκια, είναι κάπως διδακτικό και η Ρεμπέκα παίζει το ρόλο της αφελούς τουρίστριας που όλοι της διηγούνται την ιστορία τους και της εξηγούν πράγματα έτσι ώστε να κατατοπιστούν οι άσχετοι θεατές. Πέρα απ' αυτά όμως, η ταινία μου άρεσε, η κλειστοφοβική σκοτεινή σκηνοθεσία, το παίξιμο των ηθοποιών, το χιούμορ. Και είμαι σίγουρη ότι οι περισσότεροι θα μάθουν πράγματα που δεν ήξεραν όπως πχ ότι για να θεωρηθεί ένας άνθρωπος Εβραίος πρέπει οπωσδήποτε η μητέρα του να είναι Εβραία.
Μιας και έγραψα αυτή την ανάρτηση με αφορμή το βραβείο γυναικείας ερμηνείας που κέρδισε η Χάννα Λάσλο το 2005 στις Κάννες σκέφτηκα να γράψω λίγα λόγια γι' αυτή και τη Χιάμ Αμπάς.
Η Λάσλο ξεκίνησε την κινηματογραφική της καριέρα το 1976 στην κωμωδία Giv'at Halfon Eina Ona (Halfon Hill Doesn't Answer) όπου παίζει μια καλλίγραμμη στρατιωτίνα που κάποια στιγμή μάλιστα πιάνεται στα πράσα με έναν άλλο στρατιωτικό. Η κωμωδία αυτή αν και είναι καλτ στο Ισραήλ νομίζω ότι είναι αδύνατο να την δει κάποιος μη ισραηλινός, είναι απ' τις χειρότερες ταινίες που έχω προσπαθήσει να δω, θυμίζει πολύ κάτι κωμωδίες με το Ψάλтη. Σκηνοθέτης της ήταν ο Assi Dayan, ο γιος του Moshe Dayan , και ο οποίος μου φαίνεται ότι μισεί το στρατό της χώρας του περισσότερο κι απ' τον Γκιτάι. Η Λάσλο έπαιξε και σε μερικές άλλες ταινίες και αργότερα χάθηκε για περίπου 20 χρόνια από τον κινηματογράφο για να επανεμφανιστεί σαν χοντρούλα και καπάτσα πενηντάρα στο Alila του Γκιτάι το 2003. Το Αλίλα είναι μια ενδιαφέρουσα ταινία και συγκεντρώνει πολλούς γνωστούς ηθοποιούς, όπως τη Ronit Elkabetz που της έχω αδυναμία, αλλά ας μην ξεφεύγουμε απ' το θέμα. Μετά απ' αυτό η Λάσλο έπαιξε και σε άλλες ταινίες, και σχεδόν πάντα παίζει τον ίδιο χαρακτήρα, ίσως κιόλας παίζει τον εαυτό της. Το θέμα είναι ότι παίζει πραγματικά καλά και αληθινά, το ίδιο κάνει και στο Free Zone, όπου η κατινίστικη συμπεριφορά της μ' έκανε να γελάσω πολύ.Η Χιάμ Αμπάς έχει παίξει σε πάρα πολλές ισραηλινές και παλαιστινιακές ταινίες αλλά και σε διεθνείς συμπαραγωγές, αποκλείεται να μην την έχει πετύχει κανείς κάπου. Υποδύεται σχεδόν αποκλειστικά τη δυναμική και χειραφετημένη, ώριμη στην ηλικία Αράβισσα, και νομίζω δεν έχω δει ποτέ άλλη Παλαιστίνια ηθοποιό να παίζει σε τέτοιο ρόλο. Αν και λέμε ότι είναι Παλαιστίνια, είναι πολίτης του Ισραήλ, και όχι της Παλαιστινιακής Αρχής, κι αυτό φυσικά της δίνει τη δυνατότητα να συμμετέχει σε τόσες ταινίες.
Το Chad Gadya είναι ένα παραδοσιακό παιδικό τραγούδι που τραγουδιέται το Πέσαχ (το εβραϊκό Πάσχα). Είναι ίδιο με το δικό μας «ντίλι ντίλι το καντήλι», μόνο που αντί για το ποντίκι που «πήρε το φιτίλι, που έφεγγε και κένταγε η κόρη το μαντήλι» έχουμε ένα κατσικάκι που τρώγεται απ΄τη γάτα. Η Chava Alberstein, διάσημη τραγουδίστρια ασκεναζίτικων τραγουδιών (και όχι μόνο) έγραψε μια δικιά της βερσιόν όπου πρόσθεσε μερικούς στίχους στο τέλος. Στα αγγλικά είναι κάπως έτσι :
-Why do you sing Had Gadya now?
Spring hasn't arrived, Passover hasn't come.
And why is it different for you, what has changed?
-I've changed this year.
On all other nights, on all other nights
I asked only four questions.
On this night I have another question. How long will this cycle of violence continue?
Chaser and chased, beater and beaten. When will this madness end?
I was once a sheep and a tranquil kid.
Today I am a leopard and a mad wolf.
I was a dove
and I was a deer
Today I don't know what I am.
Το τραγούδι προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και σύμφωνα με τη βικιπαίδεια απαγορεύτηκε να παίζεται στο ραδιόφωνο του Ισραήλ.
Η βερσιόν της Χαβά Αλμπερστάιν: https://www.youtube.com/watch?v=ZzgQi2SAByA
Στα λαντίνο από το Yehoram Gaon με στίχους για όσους ξέρουν ισπανικά: http://www.youtube.com/watch?v=uiMyPUCnzmA
Και το ντίλι ντίλι το καντήλι: http://www.youtube.com/watch?v=_y8JmXC4lNM
Αλλά η βερσιόν που μου αρέσει περισσότερο είναι το Alla Fiera dell'Est του Angelo Branduardi:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου