Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1984-1991

Φτάσαμε και στην επόμενη δεκάδα. Αυτή τη φορά το 85 και το 86 βραβεύτηκαν από δυο ταινίες, ενώ το 88 βραβεύτηκαν τρεις ηθοποιοί από μια ταινία.
Τρεις απ΄τις παρακάτω ταινίες τις είχα ξαναδεί. Όσο περνάει ο καιρός τόσο περισσότερες είναι οι ταινίες που έχω δει παλιότερα, όμως τα γούστα αλλάζουν, και δεν έχω πάντα την ίδια άποψη με τότε που πρωτοείδα ένα έργο..

1984 Helen Mirren. Cal του Pat O'Connor. Ένας νεαρός (τρομοκράτη να τον πώ;) του ΙΡΑ νιώθει ενοχές για τις δολοφονίες στις οποίες συμμετέχει και θέλει να τα παρατήσει. Παρατηρούμε την καθημερινότητά του, τι τραβάνε οι καθολικοί απ΄τους προτεστάντες και τον έρωτά του για μια γυναίκα απ΄ το αντίπαλο στρατόπεδο. Η Μίρεν είναι αυτή η γυναίκα, αλλά δεν παίζει πολύ και δεν έχει κάτι ιδιαίτερο η ερμηνεία της. Η ταινία αν και είναι αξιοπρεπής, έχει πολλά στοιχεία μελό.

1985 Norma Aleandro. La Historia oficial του Luis Puenzo. Μια συντηρητική καθηγήτρια ιστορίας αρχίζει να υποπτεύεται ότι η υιοθετημένη κόρη της είναι ένα απ΄τα παιδιά των desaparecidos, των ανθρώπων που «εξαφανίστηκαν» κατά διάρκεια της χούντας στην Αργεντινή (1976-83). Το παιδάκι είναι πολύ χαριτωμένο έτσι ώστε να νιώθουμε το δίλημμα της μητέρας που αν ερευνήσει την αλήθεια μπορεί να αναγκαστεί να το χάσει. Νομίζω όμως ότι η προσωπική ιστορία είναι αφορμή για να ακουστεί η αλήθεια το 85, όταν οι μνήμες απ΄τη δικτατορία ήταν ακόμα νωπές. Παρόλα αυτά η ταινία είναι καλή χωρίς να εκβιάζει το συναίσθημα, και η πρωταγωνίστρια παίζει επίσης καλά. Είναι βέβαια λίγο στρατευμένη αλλά αυτό δε με ενόχλησε ιδιαίτερα. Η Αλεάντρο είναι και η πρώτη ηθοποιός εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ που βραβεύεται.

1985 Cher. Mask του Peter Bogdanovich. Η βασισμένη σε αληθινά πρόσωπα ιστορία ενός παιδιού που πάσχει από μια σπάνια αρρώστια που του 'χει παραμορφώσει το πρόσωπό, και της μηχανόβιας μητέρας του. Η ιστορία αυτή πάντως δεν παρουσιάζεται τραγικά αφού ο Ρόκυ και οι φίλοι ξέρουν να απολαμβάνουν τη ζωή τους και ουσιαστικά είναι συμφιλιωμένοι με την ιδέα και της αρρώστιας και του θανάτου. Ο Ρόκυ της «Μάσκας» είναι ένα τέλειο υπεύθυνο και πανέξυπνο παιδί, είναι πάντα έτοιμος να απαντήσει σε όσους τον κοροϊδεύουν για το αποκρουστικό του πρόσωπο, και γρήγορα γίνεται δημοφιλής παντού. Γενικότερα το σενάριο έχει μερικές υπερβολές και λίγο παραπάνω συναισθηματισμό, και οι ερμηνείες δεν είναι τόσο ιδιαίτερες.

1986 Barbara Sukowa. Rosa Luxemburg της Margarethe von Trotta. Όπως δηλώνει κι ο τίτλος πρόκειται για τη βιογραφία της Ροζας Λούξεμπουργκ, και είναι και η πρώτη ταινία της κατηγορίας που έχει σκηνοθετηθεί από γυναίκα. Χμ, νομίζω ότι η ζωή και το έργο της Λούξεμπουργκ δε χωράνε σε μια δίωρη ταινία. Όσοι δε ξέρουν για τα γεγονότα της εποχής θα χαθούν μέσα σε ένα πλήθος προσωπικοτήτων που μας συστήνονται, λένε την ατάκα τους και μετά χάνονται μέσα σε πολέμους, επαναστάσεις, φυλακές. Για όσους ξέρουν τα βασικά, η ταινία είναι μια απλουστευμένη και αποσπασματική απεικόνιση της κατάστασης, και δεν προσφέρει κάτι άλλο εκτός απ' την παράθεση των γεγονότων. Η Ζούκοβα πάλι δε μοιάζει καθόλου με τη Ρόζα και είναι και πολύ νέα κι αυτό δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Και κάτι άλλο που με ενόχλησε είναι ότι ο Λίμπκνεχτ και η Λούξεμπουργκ μοιάζουν στο τέλος με ανίσχυρα γεροντάκια. Δε λέω ότι είναι κακή η ταινία, απλά εγώ θα ήθελα πιο ζωντανή σκηνοθεσία, πιο δεμένο σενάριο, και λιγότερες αναγνώσεις γραμμάτων, ομιλιών και άρθρων.

1986 Fernanda Torres. Eu Sei Que Vou Te Amar του Arnaldo Jabor. Πειραματική ταινία όπου ένα ζευγάρι ευκατάστατων Βραζιλιάνων συναντιέται στο σπίτι του άντρα τρεις μήνες μετά το χωρισμό τους για να συζητήσουν για τον έρωτα τους , τη φιλοσοφία του έρωτα, τη βραζιλιάνικη κοινωνία, τα σεξουαλικά ταμπού κτλ. Λίγο ξεπερασμένα τα βρήκα όλα αυτά, αλλά όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ταινίες κι ακόμα περισσότερο με τις πειραματικές μπορεί απλά να μην έπιασα το νόημά της. Παίζουν μόνο τα δυο αυτά άτομα.

1987 Barbara Hershey. Shy People του Andrei Konchalovsky. Δυο νεοϋορκέζες μάνα και κόρη πηγαίνουν στη Λουϊζιάνα για να γνωρίσουν τους μακρινούς τους συγγενείς, οι οποίοι είναι εντελώς καθυστερημένοι. Κουμάντο κάνει η αυταρχική μάνα (Hershey) που έχει κλειδωμένο τον ένα γιο (δεν κατάλαβα γιατί), ένας άλλος είναι διανοητικά καθυστερημένος, ακόμα ένας την υπακούει τυφλά, κι ο μεγαλύτερος έχει φύγει στην πόλη κι έχει ανοίξει ένα κωλόμπαρο. Η γυναίκα αυτή λατρεύει εκτός απ' το θεό και τη μνήμη του πεθαμένου άντρα της που την είχε παντρευτεί όταν αυτή ήταν δώδεκα χρονών. Ακολουθεί σύγκρουση πολιτισμών, αποκαλύπτονται οικογενειακά μυστικά και τελικά όπως συνηθίζεται σ' αυτές οι ταινίες, οι δυο πλευρές συμφιλιώνονται, η κάθε μια μαθαίνει κάτι απ΄την άλλη και παίρνουν σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή τους. Μπλιαξ

1988 Barbara Hershey, Jodhi May, Linda Mvusi. A World Apart του Chris Menges. Αυτή η ταινία βασίζεται στη ζωή της Ruth First, μιας λευκής Νοτιοαφρικάνας που αγωνίστηκε εναντίον του απαρτχάιντ. Εκτός από τον αγώνα της βλέπουμε τη σχέση της με τις κόρες της και κυρίως με την μεγαλύτερη τη Μόλλυ (Jodhi May), η οποία υποφέρει από την απουσία της μητέρας της. Το σενάριο μάλιστα το έχει γράψει μια από τις κόρες της Ruth First, η Shawn Slovo. Βασικά είναι αρκετά ενδιαφέρουσα ταινία, δεν καταφεύγει ποτέ σε συναισθηματισμούς, και πετυχαίνει να προκαλέσει μίσος για το απαρτχάιντ. Η Linda Mvusi είναι στην πραγματικότητα αρχιτέκτονας, αλλά σ'αυτήν την ταινία παίζει το ρόλο της υπηρέτριας στην ευκατάστατη λευκή οικογένεια. Αυτό δε θέλω να το σχολιάσω.

1989 Meryl Streep. Evil Angels [A Cry in the Dark] του Fred Schepisi. Βασισμένο σε αληθινή ιστορία που συγκλόνισε την κοινωνία της Αυστραλίας. Ένα ζευγάρι Αντβεντιστών της Εβδόμης Ημέρας πάει για κάμπινγκ όπου κάτι απρόοπτο συμβαίνει: χάνουν το μωρό τους. Ένα ντίγκο το πήρε λέει η μητέρα. Σιγά σιγά όμως αρχίζουν να δημιουργούνται υποψίες μήπως η ίδια το σκότωσε. Ο σκηνοθέτης δεν ενδιαφέρεται τόσο για τη λύση του μυστηρίου, αλλά για τη λειτουργεία των ΜΜΕ και την επιρροή τους στη ζωή των ανθρώπων ακόμα και στη δικαιοσύνη. Πράγματα που δε λέγονται επίσημα όπως η «αίρεση» στην οποία ανήκει το ζευγάρι παίζουν ρόλο στην κρίση των ανθρώπων αλλά και των δικαστών. Η Μέριλ Στριπ παίζει πολύ καλά την ψύχραιμη και όχι πάντα συμπαθητική κυρία Τσαμπερλεν που γίνεται θύμα του τύπου.

1990 Krystyna Janda. Przesłuchanie του Ryszard Bugajski. Μια τραγουδίστρια συλλαμβάνεται στην Πολωνία των αρχών της δεκαετίας του 50 με κάπως ανορθόδοξο τρόπο από τη μυστική αστυνομία, παρόλο που η ίδια δεν έχει ασχοληθεί ποτέ με την πολιτική. Έτσι αρχίζουν οι πολλές ανακρίσεις -το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας αποτελείται από τις ανακρίσεις αυτές που μερικές φορές θα λέγαμε ότι γίνονται με απάνθρωπες μεθόδους. Η Τόνια αρχικά είναι μια ανεύθυνη γυναίκα που δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς της συμβαίνει, σιγά σιγά όμως γίνεται πιο ώριμη και αποκτά κατά κάποιο τρόπο πολιτική συνείδηση. Το κακό σ' αυτήν την ταινία είναι ότι κάποιες σκηνές -ευτυχώς λίγες- αγγίζουν τα όρια σαδομαζοχιστικής τσόντας. Επίσης, αν και βασίζεται σε αληθινή ιστορία, αναρωτιέμαι αν όντως γίνονταν τέτοιες «ανακρίσεις» χωρίς ουσιαστικό λόγο στην Πολωνία έστω τα χρόνια που ζούσε ο Στάλιν. Και έστω ότι γίνονταν-που δε θα με ξάφνιαζε καθόλου, δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να δούμε την ιστορία μιας σέξυ τραγουδίστριας που μπλέχτηκε κατά λάθος στα «γρανάζια του σταλινισμού» κι όχι κάποιου ανθρώπου που είχε έστω μικρή ανάμειξη με την πολιτική. Κατά τα άλλα νομίζω ότι είναι καλή ταινία που σίγουρα αξίζει να την δει κανείς. Ανάμεσα στους ηθοποιούς είναι και η Αγκνιέσκα Χόλαντ που παίζει μια αμετανόητη κομμουνίστρια που έχει μπει φυλακή επειδή κατασκόπευε για τους Αμερικάνους ..χωρίς να το ξέρει. Η ταινία γυρίστηκε το 81 ή το 82 αλλά προφανώς για πολύ καιρό απαγορευόταν η προβολή της.

1991 Irène Jacob. La Double vie de Véronique του Krzysztof Kieślowski. Η Βερονίκα και η Βερονίκ είναι δυο κούκλες σε ένα μεταφυσικό κουκλοθέατρο: η πρώτη είναι μια Πολωνέζα τραγουδίστρια και η δεύτερη μια ευκατάστατη Γαλλίδα μουσικός και οι ζωές τους συνδέονται πιθανώς προς όφελος μίας απ' αυτές. Βέβαια δεν είναι η διπλή ζωή το μόνο μεταφυσικό στοιχείο, αλλά δε φτάνει ο χώρος για να γράψω πιο ολοκληρωμένα γι'αυτή την ταινία, έτσι κι αλλιώς το 'χουν κάνει τόσοι πολλοί· μόνο για τη Βερονίκ να πω ότι είναι κάπως παθητικός τύπος ,έρμαιο της «μοίρας» της, παίρνει ελάχιστες πρωτοβουλίες. Αν αυτό έχει σχέση με την ιδιότητά της ως μαριονέτα ή είναι απλά θέμα χαρακτήρα δεν το ξέρω, αλλά κάποιες στιγμές γίνεται ενοχλητικό.

Μεγάλες αλλαγές συμβαίνουν σ' αυτή τη δεκάδα :-) Πρώτον έχουμε ταινίες από πολλές ηπείρους, δυο από Λατινική Αμερική, μια από Αφρική, μια από Αυστραλία. Το πιο χαρακτηριστικό είναι όμως ότι έχουμε ξαφνικά πολιτικές ταινίες: ένοπλος αγώνας των Ιρλανδών, απαρτχάιντ, κομμουνισμός, δικτατορία στην Αργεντινή. Ακόμα και το «A Cry in the Dark» έχει μια πολιτική διάσταση αφού αναφέρεται στη δύναμη του τύπου και στις προκαταλήψεις μιας υποτίθεται μοντέρνας κοινωνίας. Σε πολλές ταινίες είδα ανακρίσεις, φυλακές και δίκες. Ουφ, ευτυχώς λιγοστεύουν οι ταινίες με ευκατάστατες μελαγχολικές νοικοκυρές που βαριούνται τη ζωή τους και ψάχνουν τον έρωτα ή δε ξέρω κι εγώ τι άλλο.

Ένα άλλο θέμα είναι η μητρότητα που εξερευνάται όχι μόνο το 85 και με τις δυο αυτές ταινίες, αλλά και στο A World Apart, το Shy People και το Cry in the Dark. Μάλιστα στο τελευταίο υπάρχει θέμα με το αν η ηρωίδα είναι σωστή μητέρα καθώς ο τρόπος που χειρίζεται το χαμό της κόρης της δεν ταιριάζει και τόσο με τις αντιλήψεις της κοινής γνώμης. Έχουμε επίσης και πέντε ταινίες που βασίζονται σε αληθινά γεγονότα.

Περισσότερο μου άρεσαν η  Historia oficial, το Cry in the Dark , ίσως το  Przesłuchanie  και η διπλή Ζωή της Βερόνικας, αν και για το τελευταίο πρέπει να πω ότι προτιμώ τις πολωνικές ταινίες του Κισλόφσκι στον οποίο έχω (ή είχα) αδυναμία.

Δυο ηρωίδες πεθαίνουν κι ο μέσος όρος ηλικίας είναι 35 (για την Κριστίνα Γιάντα έβαλα ηλικία 30 όταν περίπου γυρίστηκε η ταινία). Περιέργως μόνο 4 εμφανίζονται γυμνές και τουλάχιστον 4 καπνίζουν. Όλες έχουν παιδιά εκτός από δυο + τη μικρή κόρη στο A World Apart. Αυτά δε μάζεψα πολλά στατιστικά αυτή τη φορά.