Το Bechdel test και η εφαρμογή του στο Φεστιβάλ των Καννών του 2009

Το Bechdel test, είναι ένα απλό τεστ που μετράει την παρουσία των γυναικών στον κινηματογράφο, και ειδικότερα πόσο οι γυναικείοι χαρακτήρες επικοινωνούν μεταξύ τους. Για να περάσει το τεστ μια ταινία πρέπει να έχει:
α) τουλάχιστον 2 γυναικείους χαρακτήρες (που να έχουν όνομα)
β) που να μιλάνε μεταξύ τους
γ) για οτιδήποτε άλλο εκτός από άντρες/κάποιον άντρα*

Για να ελέγξω αν όντως οι περισσότερες ταινίες δεν περνάνε το τεστ, αποφάσισα να δω όλες τις ταινίες στο διαγωνιστικό τμήμα το Φεστιβάλ των Καννών το 2009, από την αρχή μέχρι το τέλος. Από τις 20 ταινίες περνάνε μάλλον 5, δεν περνάνε 14, και μία, ο Αντίχριστος δεν πιάνεται γιατί έχει μόνο έναν άντρα και μια γυναίκα. Πιο συγκεκριμένα:
Los abrazos rotos: Περνάει αλλά με το ζόρι, οι 2 βασικές ηρωίδες δε μιλάνε μεταξύ τους, αλλά υπάρχουν ελάχιστες συζητήσεις μεταξύ γυναικών, οι πλειοψηφία τους για τους άντρες.
Antichrist : Δε μετράει
Bak-Jwi (Thirst) : Δεν περνάει, πεθερά και νύφη απευθύνουν το λόγο η μία στην άλλη, αλλά ποτέ δεν κάνουν συζήτηση.
Fish Tank : Περνάει φυσικά και πιθανώς είναι η μόνη που δεν περνάει το αντίστοιχο τεστ για άντρες, δε θυμάμαι να μιλάνε άντρες μεταξύ τους.
Les herbes folles : Στο μεταίχμιο, η οδοντογιατρός και η βοηθός της μιλάνε για άντρες αλλά και για τη δουλεία τους
Un Prophet : Με την καμία, μόνο μια γυναίκα εμφανίζεται σε δευτερεύον ρόλο (αν εξαιρέσουμε την πόρνη)
The Time That Remains : Δεν υπάρχει καμία συζήτηση μεταξύ γυναικών.
Vengeance : Δεν περνάει, εμφανίζονται 2 γυναίκες, αλλά ούτε καν βλέπουν η μία την άλλη.
Das weiße Band : Μάλλον όχι, αν και υπάρχουν πολλοί γυναικείοι χαρακτήρες, δε μιλάνε μεταξύ τους, εξαίρεση όταν η Έυα μιλάει με μια άλλη κυρία για τα δίδυμα που δε ξέρουμε το φύλο τους
Chūn fēng chén zuì de wǎn shàng (Spring Fever) : Οι δύο γυναίκες ποτέ δεν συναντούνται
Visage : Ας πούμε ότι περνάει. Κάποια στιγμή η Fanny Ardant μιλάει με άλλες γυναίκες σε ένα «δείπνο»
Taking Woodstock : Υπάρχει η μητέρα του Τάιμπερ, η τραβεστί ένοπλη και μια άλλη κοπελιά αλλά δεν συναντιούνται.
A l'Origine : Δυο γυναίκες, η γραμματέας και η δήμαρχος που όμως δε μιλάνε μεταξύ τους
Vincere : Η πρωταγωνίστρια έχει σύντομες συζητήσεις με μάλλον ανώνυμες τροφίμους του ψυχιατρείου και με τις καλόγριες, κυρίως για το Μουσολίνι και το γιο της
Inglourious Basterds : Δυο γυναίκες που όμως δε μιλάνε μεταξύ τους
Bright Star : Η Φάννυ μιλάει με τη μητέρα της για κάποια πράγματα που έχουν σχέση με το νοικοκυριό και με την αδερφή της για το πλέξιμο (με βελονάκι)
Kinatay : Δυο γυναίκες, η σύζυγος και η πόρνη ποτέ δε συναντούνται
Enter the Void :  Υπάρχουν δυο γυναίκες με όνομα, η αδερφή και η ώριμη ερωμένη και δε μιλάνε μεταξύ τους. Υπάρχει μια σύντομη συζήτηση μεταξύ αδερφής και συναδέλφου της για τεστ εγκυμοσύνης.
Map of the Sounds of Tokyo : Μόνο μια γυναίκα μιλάει
Looking for Eric : Η κόρη απευθύνεται δυο φορές και στους δυο γονείς της, ποτέ μόνο στη μητέρα της

Τραγικά τα αποτελέσματα, αν σκεφτεί κανείς ότι πρόκειται για σινεμά του δημιουργού, αλλά εμένα με στεναχώρησε περισσότερο ότι τις πιο πολλές ταινίες τις παρακολούθησα με δυσκολία, μόνο για χάρη του πειράματος, γιατί δε μου άρεσαν καθόλου και δεν καταλαβαίνω τι γύρευαν στο υποτιθέμενο σημαντικότερο φεστιβάλ κινηματογράφου.
Και μια λίστα με τις ταινίες με σειρά προτίμησης:

Das weiße Band του Michael Haneke: Δε ξέρω αν χρειάζεται να γράψω κάτι γι' αυτήν την ταινία για την οποία έχουν γράψει τόσοι άλλοι. Ασπρόμαυρη, με πανέμορφες εικόνες, καλό παίξιμο απ' τους ηθοποιούς, χωρίς εύκολες απαντήσεις, και διαδραματίζεται στη Γερμανία πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, μια εποχή που προσωπικά με ενδιαφέρει πάρα πολύ.

The Time That Remains του Elia Suleiman: Ο Suleiman, χριστιανός άραβας και ισραηλινός, περιγράφει την ίδρυση του Ισραήλ και τη ζωή της οικογένειας του σε ένα κράτος που το βλέπουν και τους βλέπει μάλλον εχθρικά. Ειρωνεία, μαύρο χιούμορ, ελάχιστοι διάλογοι.

Spring Fever του Lou Ye: Δεν ήξερα το σκηνοθέτη πριν δω την ταινία, και έχω ακούσει ότι δεν είναι η καλύτερή του. Εγώ όμως ενθουσιάστηκα. Περιγράφει ερωτικά πολύγωνα που δημιουργούνται μεταξύ νέων κινέζων, κυρίως αντρών. Η κάμερα ακολουθεί από κοντά τους πρωταγωνιστές, και γενικά βυθίστηκα στον κόσμο της ταινίας. Κάποιες ομοφυλοφιλικές ερωτικές σκηνές σόκαραν, κι αυτό με εξοργίζει τη στιγμή που σκληρές σκηνές ετεροφυλοφιλικού σεξ περνάνε απαρατήρητες.

Visage του Tsai Ming Liang: Άλλος ένας άγνωστος κινέζος σκηνοθέτης, μια σινεφίλ ταινία με ελάχιστους διαλόγους και υπέροχες εικόνες. Γυρισμένη στο Λούβρο. Περίπου..

Fish Tank της Andrea Arnold: Η ιστορία μιας παραμελημένης εφήβου που ερωτεύεται το λάθος άντρα. 
Κάπου εδώ τελειώνουν οι ταινίες που πραγματικά μου άρεσαν.

Kinatay του Brillante Mendoza : Η πρώτη ταινία που βλέπω από τις Φιλιππίνες. Ξεκινάει ήρεμα με σκηνές από το γάμο ενός πολύ νέου ζευγαριού και γενικά σκηνές καθημερινότητας, και καταλήγει σε ένα έγκλημα. Είναι αργή ταινία κι αυτό είναι το πιο φρικιαστικό, βλέπουμε τη σφαγή μια γυναίκας που κρατάει πάνω από ώρα. Κάπου όμως ένιωσα ότι υπήρχε μια πίεση να προκαλέσει το θεατή.

Los abrazos rotos του Pedro Almodóvar: Περίμενα κάτι καλύτερο από τον Αλμοδόβαρ, οι σπασμένες αγκαλιές δεν «έδεσαν», ένιωσα ότι κάπου τα χω ξαναδεί όλα, και δε με άγγιξε το δράμα του τυφλού σκηνοθέτη. 

Taking Woodstock του Ang Lee: Ένας νεαρός επιχειρηματίας σώζει το ξενοδοχείο των γονιών του, καταφέρνοντας να φέρει το διάσημο φεστιβάλ μουσικής στην πόλη του. Βασίζεται σε αληθινή ιστορία, τουλάχιστον έτσι ισχυρίζεται ο κύριος που την έγραψε. Στο δεύτερο μέρος γίνεται πιο ενδιαφέρον, όταν απλά βλέπουμε τα πλήθη των πολύχρωμων νέων να περνάνε μπροστά μας, να καπνίζουν κτλ. Από την άλλη ξέρουμε ότι απ' όλα αυτά κάποιοι έβγαλαν πολύ χρήμα, και η ξεγνοιασιά και η ελευθερία ήταν κατά κάποιο τρόπο πλαστά, ακόμα ένα δημιούργημα του καπιταλισμού. Η ταινία είναι τόσο ψηλά λόγω μια σκηνής όπου ο πρωταγωνιστής παίρνει LSD και λένε είναι μια από τις πιο ρεαλιστικές απεικονίσεις του «ταξιδιού». Όπως και να χει είναι ωραία σκηνή.

Enter the Void του Gaspar Noé: Το πνεύμα ενός σκοτωμένου εμπόρου ναρκωτικών περιπλανάται στο χρόνο και το χώρο, κυρίως γύρω από το γυμνό σώμα της αδερφής του, που το βλέπουμε από όλες τις πιθανές οπτικές γωνίες. Εναλλακτικά όλα αυτά τα φαντάζεται ο νεαρός αφού πάρει μια ουσία που πρώτη φορά την ακούω, το DMT το οποίο δημιουργεί μια αίσθηση παρόμοια με το θάνατο. Απορία μου είναι πώς το κατάξανθο κοριτσάκι απέκτησε ασιατικά χαρακτηριστικά προσώπου όταν μεγάλωσε. Εκτός αν είναι κι αυτό δουλειά του DMT. Αν και σιχαίνομαι τον τρόπο που παρουσιάζονται πολλά πράγματα, το μεταθανάτιο ταξίδι μιας βασανισμένης ψυχή είναι γοητευτικό. Η ταινία διαδραματίζεται στο Τόκιο, αν και οι πλειοψηφία των χαρακτήρων είναι δυτικοί.

Antichrist του Lars von Trier: Ο αντίχριστος μάλλον με απογοήτευσε, αν και η σκηνοθεσία μου άρεσε.

Les herbes folles του Alain Resnais: Δε ξέρω ακριβώς πώς να την κρίνω, είναι η πρώτη του Ρενέ που βλέπω, και δεν ήταν άσχημη, αλλά δε με ενθουσίασε

Un prophète του Jacques Audiard: Ένας ήρωας που μίσησα από τα πρώτα λεπτά και μια ταινία που δεν έχω καταλάβει τι το ιδιαίτερο έχει

Inglourious Basterds του Quentin Tarantino. Τελικά ήταν καλύτερο απ' ότι το περίμενα

Bright Star της Jane Campion: Διάλογοι ανατριχιαστικά επιτηδευμένοι, χαρακτήρες που δε μπόρεσα να συμπαθήσω.
Και παρακάτω οι ταινίες που θεωρώ απαράδεκτες:

Vincere του Marco Bellocchio : Η ιστορία μιας γυναίκας που αγωνίζεται να αποδείξει ότι είναι η νόμιμη σύζυγος του Μουσολίνι μέχρι τελικής πτώσης. Συμβατικά κινηματογραφημένη, και εκτός απ' αυτό δε με συγκινεί η εμμονή μιας γυναίκας με το Μουσολίνι.

Bakjwi (Thirst) του Park Chan-wook: Ένας ιερέας που μετατρέπεται σε βρικόλακα και ερωτεύεται τη σαδομαζοχίστρια σύζυγο παλιού συμμαθητή του. Πολύ αίμα. Δυστυχώς η ταινία κρατάει πολλή ώρα και δεν έχει τη γοητεία της τριλογίας της εκδίκησης.

Looking for Eric του Ken Loach: Ο Ερίκ Καντονά εμφανίζεται ως τζίνι σε έναν ταχυδρόμο με κατεστραμμένη οικογενειακή ζωή και του δίνει συμβουλές για να φτιάξει τη ζωή του. !

Map of the Sounds of Tokyo της Isabel Coixet : Άλλη μια ταινία που διαδραματίζεται στο Τόκιο. Μια εργαζόμενη σε ψαραγορά και επαγγελματίας δολοφόνος στον ελεύθερο της χρόνο ερωτεύεται φλογερό καταλανό ιδιοκτήτη κάβας και αποφασίζει να μην τον σκοτώσει. Ξεκίνησε αρκετά καλά και δε ξέρω πως κατέληξε τόσο άσχημα. Διάλογοι σε σπαστά αγγλικά που οι ηθοποιοί τα προφέρουν σα να τα διαβάζουν σε χαρτί, καθόλου χημεία στο ζευγάρι, προβλήματα στο σενάριο.

Vengeance του Johnnie To: Ένας Γάλλος προσλαμβάνει 3 επαγγελματίες δολοφόνους για να σκοτώσουν τους επαγγελματίες δολοφόνους που σκότωσαν την οικογένεια της κόρης του. Πιστολίδι, ηρωισμοί κτλ.

A l'origine του Xavier Giannoli: Ένας απατεώνας καταφέρνει να ξεγελάσει μια ολόκληρη πόλη, αλλά τελικά μετανιώνει και αποφασίζει να μην απογοητεύσει τους ανθρώπους που πίστεψαν σ' αυτόν. Πακέτο με όλα τα κλισέ του είδους. Αυτή η ταινία και το Vengeance δεν έχουν κάτι που να τα κάνει να ξεχωρίζουν από αντίστοιχες αμερικανιές που βάζει η τηλεόραση. Πραγματικά δε ξέρω ποιος τα διάλεξε.

Κατά τα άλλα για μένα οι πιο προσβλητικές προς τη γυναίκα ταινίες είναι το Thirst και το Enter the Void.
Ενδιαφέροντες γυναικείους χαρακτήρες βρήκα μόνο στο Fish Tank, και κάπως στο Spring Fever και το Taking Woodstock, ίσως και το Bright Star.


*Ο πρώτος κανόνας είναι λίγο ασαφής, φυσικά αυτό που επιδιώκεται είναι να υπάρχουν γυναικείοι χαρακτήρες με κάποια υπόσταση, όχι απλά μια γκαρσόνα στην οποία παραγγέλλει η ηρωίδα τον καφέ της. Αλλά πολλές φορές δεν είναι ξεκάθαρο που βρίσκονται τα όρια μεταξύ πραγματικού και «βοηθητικού» χαρακτήρα. Κι ο τρίτος κανόνας είναι λίγο παράξενος, αφού δύσκολα μπορεί να γίνει συζήτηση μόνο για άντρες. Πχ. οι ηρωίδες μπορεί να ανταλλάξουν δυο άσχετες κουβέντες πριν «μπουν στο ψητό».
Το γενικό συμπέρασμα πάντως είναι ότι οι γυναικείοι χαρακτήρες όχι μόνο σπανίζουν στον κινηματογράφο αλλά εμφανίζονται στις ταινίες μόνο όταν σχετίζονται με κάποιον άντρα, και όχι ως αυτόνομες υπάρξεις που φυσικά θα είχαν επαφές και με άλλες γυναίκες. Ή αλλιώς οι σεναριογράφοι δεν έχουν αρκετή φαντασία για να επινοήσουν γυναίκες που να βρίσκονται σε καταστάσεις που δεν αφορούν άντρες. Ή ακόμα πιο απλά οι γυναίκες εμφανίζονται μόνο ως σεξουαλικές σύντροφοι, μητέρες, κόρες, αδερφές, φίλες κτλ αντρών.
Το Bechdel test δεν μετράει επ' ουδενί το πόσο φεμινιστική/μισογυνική, ούτε πόσο αξιόλογη είναι μια ταινία.