Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 2001-2011

Αν και συνήθως έβαζα τις ταινίες δέκα δέκα, αυτή τη φορά είναι όλες 11 μαζί με την περσινή Μελαγχολία. Απ' τις 11 αυτές ταινίες είχα ήδη δει 8 πριν ξεκινήσω το αφιέρωμα. Οι τρεις που είδα πρώτη φορά ήταν το Milyang, το Linha de Passe και το Clean. Και τη Μελαγχολία βέβαια την είδα σχετικά πρόσφατα. Δεν έκατσα να τις δω όλες τις παλιές απ' την αρχή μέχρι το τέλος.
Κουράστηκα τόσο πολύ απ' το πρότζεκτ αυτό, και φοβάμαι ότι δε θα επιχειρήσω κάτι παρόμοιο για πολύ καιρό. Είχα αρχίσει να ψάχνω και τις αντίστοιχες ταινίες που πήραν βραβείο αντρικής ερμηνείας, αλλά όπως είπα φοβάμαι ότι δε θα το αντέξω.

2001 Isabelle Huppert. La Pianiste του Michael Haneke. Σε προηγούμενη ανάρτηση έγραψα για το χορεύοντας στο σκοτάδι ότι ήταν η πρώτη ταινία που είδα σε σινεμά και η αγαπημένη μου για πολύ καιρό. Δεν πέρασε όμως ούτε ένας χρόνος και η «Δασκάλα του Πιάνου» της πήρε τη θέση σαν αγαπημένη μου ταινία. Είχαν γίνει βέβαια κάποιες σημαντικές αλλαγές στη ζωή μου. Είχε ανοίξει και στην πόλη μου κινηματογράφος όπου εννοείται πήγαινα πολύ συχνά, αλλά κυρίως κάθε βδομάδα είχε μια λέσχη που παρουσίαζε πιο εναλλακτικές ταινίες. Εκεί την είδα τη δασκάλα του πιάνου κι ένιωσα σαν να έγινε αποκάλυψη μέσα μου. (και είδα κι άλλες ταινίες που τις θυμάμαι μια μια). Όταν την ξαναείδα αργότερα σε έναν κινηματογράφο της Αθήνας που έσταζε το ταβάνι, μου φάνηκε περισσότερο γελοία παρά συγκλονιστική. Το παίξιμο των ηθοποιών δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο, ούτε βρίσκω στο σενάριο ότι έχει κάτι ιδιαίτερο να πει. ΟΚ, ακόμα μια σαλεμένη πιανίστα, ακόμα μια βιτσιόζα γεροντοκόρη, ακόμα μια ταινία με πολύ βία που υποτίθεται ότι αντικατοπτρίζει την καταπίεση του σύγχρονου ανθρώπου, την αλλοτρίωση των συναισθημάτων, την αποτυχία του καπιταλισμού κτλ.

2002 Kati Outinen. Mies vailla menneisyyttä του Aki Kaurismäki. Ένας άνθρωπος πέφτει θύμα ενός άγριου ξυλοδαρμού και παθαίνει αμνησία. Έτσι ξεκινάει τη ζωή απ' το μηδέν μαζί με διάφορους περιθωριακούς τύπους. Τελικά η αλληλεγγύη των φτωχών και η αγάπη μιας εργαζόμενης σε φιλανθρωπικό ίδυμα θα τον βοηθήσουν να συνέλθει. Ιδιόρρυθμο χιούμορ, ανέκφραστα πρόσωπα, αποχρώσεις μλε και πράσινου και παραμυθένια ατμόσφαιρα. Η Outinen βέβαια παίζει πολύ λίγο.

2003 Marie-Josée Croze. Les invasions barbares του Denys Arcand. Ο αριστερός διανοούμενος Ρεμί πάσχει από ανίατη ασθένεια κι ο γιος του φροντίζει να περάσει ευτυχισμένα τις τελευταίες μέρες τις ζωής του. Του βρίσκει ένα πριβέ δωμάτιο στο νοσοκομείο, τηλεφωνεί τους παλιούς φίλους, μέχρι και ηρωίνη του δίνει που είναι και καλά πιο κατάλληλη απ' τη μορφίνη. Κι εδώ έρχεται η Croze, που είναι μια νεαρή ηρωινομανής που φροντίζει να του παρέχει τη δόση του. Η ταινία εξερευνά περισσότερο τη σχέση πατέρα γιου, ο πατέρας είναι αριστερός και σεξουαλικά απελευθερωμένος -μεγάλο μέρος των διαλόγων αποτελείται από πορνογεροντίστικα χωρατά-, ο γιος είναι επιτυχημένος γιάπης με καθωσπρέπει ζωή. Ακόμα περισσότερο η ταινία έχει να κάνει με την κατάρρευση των αριστερών ιδεολογιών και με την επικράτηση του καπιταλισμού. Τελικά έχουμε ένα πάντρεμα διανοουμενίστικου σινεμά του δημιουργού και μελοδράματος για τη συμφιλίωση του παραμελημένου γιου με τον πατέρα του που ήταν απών στην παιδική του ηληκία.

2004 Maggie Cheung. Clean του Olivier Assayas. Οι διεθνείς συμπαραγωγές με γάλλους φεστιβαλικούς σκηνοθέτες και διεθνές καστ σε ασυνήθιστους συνδυασμούς πχ. αμερικάνοι, απωανατολίτες και Γάλλοι, συνήθως βγάζουν ένα αποτέλεσμα κάπως νερόβραστο. Το Clean όμως χωρίς να είναι και πολύ καλή ταινία είναι τουλάχιστον αξιοπρεπής. Πρωταγωνίστρια είναι μια κοσμοπολίτισσα και ναρκομανής Κινέζα που προσπαθεί να κόψει τα ναρκωτικά για να κερδίσει την επιμέλεια του γιου της. Στο φόντο η (διεθνής) μουσική βιομηχανία με μουσικούς, τραγουδιστές, εταιρίες και μάνατζερ. Η Maggie Cheung ακούγεται πολύ ψεύτικα όταν μιλάει σε ξένες γλώσσες (αγγλικά και γαλλικά). Αυτό συμβαίνει σε πολλούς από μας, αφού όταν μιλάμε σε ξένη γλώσσα συγκεντρωνόμαστε πολύ στη σωστή προφορά και γραμματική και δεν έχουμε την πολυτέλεια να ελέγξουμε τη χροιά της φωνής μας. Αλλά δεν είναι αυτό δικαιολογία για να βραβευτεί τέτοια ερμηνεία. Πάντως η Τσογκ είναι η πρώτη Ασιάτισσα που βραβεύεται μετά από σχεδόν 70 χρόνια του θεσμού! Το 2005 και το 2007 βραβεύτηκαν ακόμα δυο κυρίες από την Ασία

2005 Hanna Laslo. Free Zone του Amos Gitai. Για το Free Zone έχω ήδη γράψει μια μεγαλούτσικη ανάρτηση.

2006 Penélope Cruz, Carmen Maura, Lola Dueñas, Blanca Portillo, Yohana Cobo, Chus Lampreave. Volver του Pedro Almodóvar. Όλο σχεδόν το καστ της ταινίας βραβεύτηκε αυτή τη χρονιά και νομίζω ότι το χρωστούσαν στον Αλμοδόβαρ που τόσα χρόνια γύριζε «γυναικείες» ταινίες. Στο Βολβέρ έχουμε έναν φόρο τιμής στον ιταλικό νεορεαλισμό με τις υπερκινητικές γυναίκες του λαού, αλλά και στις σαπουνόπερες (όπως πάντα), και έχουμε και αρκετό ισπανικό φολκλόρ: καθυστερημένο γραφικό χωριουδάκι, φλαμέγκο, λαϊκές γειτονιές της Μαδρίτης. Βρίσκουμε και μερικά από τα αγαπημένα θέματα του σκηνοθέτη, όπως ένοχα μυστικά, εγκλήματα κτλ. Το μυστικό είναι αλήθεια ότι είναι προφανές απ' τα μισά τουλάχιστον της ταινίας, αλλά αυτό δε μειώνει την αξία της για μένα.

2007 Jeon Do-yeon. Milyang του Lee Chang-dong. Milyang είναι το όνομα της κωμόπολης όπου η χήρα Shin-ae έρχεται να ζήσει με το μικρό γιο της κι όπου παραδίδει μαθήματα πιάνου. Στην αρχή μοιάζει μ' αυτά τα ανώδυνα δράματα όπου μια μάνα προσπαθεί να ορθοποδήσει σε μια μικρή πόλη και αγωνίζεται να κερδίσει την εμπιστοσύνη των καχύποπτων συμπολιτών της. Γρήγορα όμως η ιστορία αλλάζει τροπή. Η ταινία είναι πολύ απλά γυρισμένη η ζωή κυλάει με το δικό της νωχελικό ρυθμό την ώρα που ο κόσμος της ηρωίδας γκρεμίζεται και ξαναχτίζεται ξανά και ξανά.

2008 Sandra Corveloni. Linha de Passe των Walter Salles και Daniela Thomas. Μια μητέρα ζει με τους τέσσερις γιους της σε μια φτωχογειτονιά του Σάο Πάολο. Τα αδέρφια είναι εντελώς διαφορετικα μεταξύ τους και καθένας τους αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι της βραζιλιάνικης κοινωνίας. Ένας θέλει να γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, ο άλλος είναι πολύ θρησκευόμενος, ο άλλος θέλει γυναίκες και εύκολο χρήμα και ο τέταρτος που είναι ο μοναδικός μαύρος στην οικογένεια θέλει να γνωρίσει τον πατέρα του και ενδιαφέρεται για τα λεωφορεία. Στα τελευταία λεπτά η αγωνία κορυφώνεται αφού κάθε ένα από τα αδέρφια ζει στιγμές που θα καθορίσουν την υπόλοιπη ζωή τους. Το Linha de Passe είναι γυρισμένο στο νευρικό στιλ που βλέπουμε συχνά σε βραζιλιάνικες ταινίες για τη ζωή των λαϊκών στρωμάτων, και αποφεύγει μελοδραματισμούς και ηθικά διδάγματα. Μάλλον λειτουργεί σαν κοινωνικό σχόλιο του αδιεξόδου των φτωχότερων τάξεων. Η Κορβελόνι έχει, όπως είναι αναμενόμενο, πολύ λίγο χρόνο παρουσίας.

2009 Charlotte Gainsbourg. Antichrist του Lars von Trier. Η δεύτερη ταινία του σκηνοθέτη που βραβεύεται για γυναικεία ερμηνεία παρουσιάζει ακόμα ένα θηλυκό να βασανίζεται, αυτή τη φορά απ' τη διαβολική ψυχή του. το πρόβλημα που έχω με τον Αντίχριστο είναι ότι φαίνεται να έχει ένα κρυμμένο νόημα που δεν το καταλαβαίνω. Τα σύμβολα, τα ζώα, τα κεφάλαια υποτίθεται ότι κρύβουν κάποια αλήθεια. Εκτός αν το κλειδί της λύσης του μυστηρίου είναι ότι η γυναίκα είναι πράγματι διαβολικό ον. Κατά τα άλλα η αποκάλυψη με το παππούτσι μου φάνηκε αστεία.
Βασικά έχω δει όλες τις ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος του 2009 και ήταν όντως μια πολύ δύσκολη χρονιά. Οι μοναδικές ταινίες με σημαντική γυναικεία παρουσία εκτός απ' τον Αντίχριστο ήταν το Los abrazos rotos, το Bright Star, το Fish Tank, Les herbes folles, το Map of the Sounds of Tokyo, Vincere, και το Bak-Jwi. Τις τρεις τελευταίες δεν τις λαμβάνω υπόψη γιατί τις βρήκα απαράδεκτες, στο Map of the Sounds of Tokyo μάλιστα οι ερμηνείες μου φάνηκαν χειρότερες κι απ' την ταινία. Απ' τις άλλες τώρα, η Πενέλοπε Κρουθ είχε ήδη βραβευτεί κι ίσως θα 'ταν βαρύ να πάρει πάλι το βραβείο με ταινία του Αλμοδόβαρ. Οι κοπέλες απ' το Bright Star και το Fish Tank σηκώνουν την ταινία στις πλάτες τους, αλλά και νέες είναι και το μεν Bright Star δε μου άρεσε, το δε Fish Tank μου άρεσε αλλά δεν ενθουσιάστηκα με την ερμηνεία της Katie Jarvis. Τελικά δεν είναι και τόσο άδικη η βράβευση, νομίζω ότι η Gainsbourg δεν παίζει άσχημα. Εγώ πάντως με το χέρι στην καρδιά, θα 'δινα το φοίνικα στη Leonie Benesch της Άσπρης Κορδέλας, που δεν έχει βέβαια πολύ μεγάλη παρουσία, αλλά τις σκηνές που έπαιζε, ειδικά αυτή με το ποδήλατο την είδα πολλές φορές για χάρη της.

2010 Juliette Binoche. Copie conforme του Abbas Kiarostami. Μια γαλλίδα ιδιοκτήτρια καταστήματος αντικερί και ένας αγγλόφωνος συγγραφέας, που το τελευταίο του βιβλίο αφορά τη σχέση αυθεντικού κι αντίγραφου, γνωρίζονται και σιγά σιγά αρχίζουν αν παίζουν ένα παιχνίδι ταυτοτήτων. Προσποιούνται ότι είναι παλιό ζευγάρι, είναι όμως πράγματι προσποίηση ή όχι, και τι σημασία έχει αν κάτι είναι αληθινό ή ψεύτικο; Η σχέση αλήθειας και ψέματος είναι πολύ σημαντική για τον Κιαροστάμι και έχει ασχοληθεί μ' αυτό σε όλες σχεδόν τις τελευταίες του ταινίες, άλλοτε άμεσα, άλλοτε έμμεσα. Εδώ έχουμε την πιο άμεση μορφή. Δε ξέρω τι φταίει και δε μου άρεσε αυτή η ταινία. Είναι πολύ προφανές το νόημά της; Είναι μπανάλ τα σύμβολα της (πχ οι καθρέπτες); Μήπως για μένα οι ταινίες του Κιαροστάμι εκτός Ιράν χάνουν την αίγλη τους; Μήπως το θεωρώ προδοσία ότι ο Κιαροσταμι γύρισε ταινία με διάσημους ηθοποιούς στην Ευρώπη; Πάντως το «Πιστό Αντίγραφο» μου φάνηκε απλά μια ακόμα γαλλική ταινιούλα με εκκεντρική ηρωίδα, όμορφη φωτογραφία και τίποτα παραπάνω. Σε κάποιες σκηνές όμως ένιωσα μια σινεφιλική συγκίνηση όπως εκεί που φωτογραφίζονται οι νεόνυμφοι. Ούτε εδώ με ενθουσίασαν οι ερμηνείες.

2011 Kirsten Dunst. Melancholia του Lars von Trier. Η μελαγχολία είναι το θέμα της ταινίας αυτής, με την πρωταγωνίστρια να πάσχει από κατάθλιψη. Στο πρώτο μέρος την βλέπουμε να φέρεται παράξενα στην παραμυθένια δεξίωση γάμου που της έχει ετοιμάσει η πιο καθωσπρέπει αδερφή της και στο δεύτερο βλέπουμε το πλανήτη Μελαγχολία να πλησιάζει ανησυχητικά τη γη. Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για την ταινία και για το νόημά της. Για μένα προσωπικά η κατάθλιψη δεν είναι πλανήτης αλλά περισσότερο ένα ζώο που μια πλησιάζει μια απομακρύνεται και μερικές φορές κρύβεται αλλά είναι πάντα παρόν. Η Ντανστ που πρώτη φορά την βλέπω να παίζει δε μου άρεσε ιδιαίτερα ούτε την βρήκα χάλια. Φαίνεται πάντως μεγαλύτερη απ' την ηλικία της.


Πολύ δύσκολο να βάλω σε σειρά προτίμησης τις ταινίες αυτές, αλλιώς είναι να βλέπεις ένα έργο πρώτη φορά κι αλλιώς να το βλέπεις για δεύτερη ή τρίτη φορά. Στην τελευταία περίπτωση, εγώ τουλάχιστον είμαι πολύ πιο αυστηρή όσο αφορά το σενάριο, που δεν είναι πια έκπληξη για μένα, αλλά μπορώ να προσέξω καλύτερα κάποιες λεπτομέρειες, να βυθιστώ τέλος πάντων στον κόσμο της ταινίας χωρίς να με απασχολεί τόσο η υπόθεση. Συνήθως εκτιμώ λιγότερο μια ταινία τη δεύτερη φορά. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι μια ταινία που ποντάρει στο σασπένς, στο σοκ του θεατή είναι οπωσδήποτε χειρότερη από μια που θέλεις να την βλέπεις ξανά και ξανά.


Με την παρουσία του Τρίερ κυρίως στο φεστιβάλ των Καννών τα τελευταία χρόνια, έχουμε πολλές ηρωίδες που υποφέρουν, όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και σωματικά. Χαρακτηριστικά 2 ηρωίδες τραυματίζουν οι ίδιες τα γεννητικά τους όργανα, με πιο διάσημη περίπτωση τον Αντίχριστο. Ίσως βέβαια αυτό να εντάσσεται στην έντονη ενασχόληση των μοντέρνων (;) σκηνοθετών με τη βία και το γκροτέσκο. 


Ελπίζω να μην είναι μεγάλο σπόιλερ αν γράψω ότι 3 απ' τις 16 ηρωίδες πεθαίνουν, αν και παίζει να είναι και 4. Νοικοκυρές είναι μόνο κάποιες απ' τις γυναίκες του Βολβέρ, που μπορεί να ναι και συνταξιούχες. Άτεκνες είναι 4 χωρίς να βάζουμε μέσα 3 (νομίζω) ακόμα απ' το Βολβέρ. Έχουμε μια μόνο πλούσια, τη Justine της Μελαγχολίας, κι οι υπόλοιπες είναι από εργατική τάξη (Volver, Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν, Linha de Passe) μέχρι μεσοαστές (Milyang, Copie conforme, Η δασκάλα του Πιάνου, Αντίχριστος) Έχουμε και δυο που θα ήταν αρκετά καλοβαλμένες αν δεν το 'χαν ρίξει στα ναρκωτικά (Η επέλαση των βαρβάρων, Clean).