3 ταινίες του Amir Naderi

Davandeh [The Runner] (1985) Αυτή λένε ότι είναι η πρώτη μετεπαναστατική ιρανική ταινία που τράβηξε την προσοχή των ξένων, κι αυτή που έκανε της μόδας ιστορίες με φτωχά αθώα παιδιά που δεινοπαθούν. Αν και νομίζω ο Κιαροσταμι είχε αρχίσει να γυρίζει ταινίες με παιδιά πριν ακόμα κι απ' την επανάσταση.
Εδώ πρωταγωνιστής είναι ο Amiro, ένα αγόρι που ζει μόνο του σε ένα εγκαταλειμμένο πλοίο σ' ένα λιμάνι του Περσικού Κόλπου. Κάνει κάθε είδους δουλειά, αλλά σε καμιά δεν ορθοποδεί, και συνέχεια τρέχει. Για να πάει στη δουλειά, για να κυνηγήσει κλέφτες, σε αγώνα δρόμου με φίλους του, ή απλά γιατί του αρέσει.
Αντίθετα με τα «Παιδιά του Παραδείσου» του Ματζιντί, το τρέξιμο δε γίνεται από έκτακτη ανάγκη, ούτε φέρνει την τελική λύση στα προβλήματα του μικρού και την «κάθαρση» στην ταινία. Αντίθετα, ο Amiro δε φαίνεται καν δυστυχισμένος ή αγχωμένος με τη ζωή του, της οποίας παρακολουθούμε απλά κάποια αποσπάσματα, και όχι μια ιστορία με αρχή και τέλος. Και το έπαθλο του τελικού αγώνα δρόμου είναι ένα κομμάτι πάγος που λιώνει μπροστά στη φωτιά.
Πέρα από το συμβολισμό και την κοινωνική κριτική, ο «Δρομέας» έχει πολύ ωραία φωτογραφία. Η φωτογραφία σε συνδυασμό με την έλλειψη μιζέριας και εκβιαστικής συγκίνησης είναι που κάνουν την ταινία μια απ' τις ωραιότερες ιρανικές που έχω δει.

Διάβασα ότι στις πρώτες ταινίες μετά την επανάσταση δεν εμφανίζονταν καθόλου γυναίκες, αργότερα άρχισαν να εμφανίζονται χωρίς όμως να κινούνται στο χώρο, και τελικά έγιναν ένα από τα κύρια θέματα του καλλιτεχνικού αλλά και του εμπορικού κινηματογράφου. Κι εδώ, χαρακτηριστικά, δεν εμφανίζεται καμία σχεδόν γυναίκα, και 2-3 που εμφανίζονται, δε βλέπουμε τα πρόσωπά τους.

Aab, baad, khaak [Water, wind, sand] Εδώ έχουμε τον ίδιο πρωταγωνιστή-δε ξέρω αν είναι και ο ίδιος χαρακτήρας-, που επιστρέφει στο χωριό των γονιών του, οι οποίοι όμως έχουν φύγει επειδή η λίμνη έχει ξεραθεί. Και στην υπόλοιπη διάρκεια της ταινίας, κάπου μια ώρα δηλαδή, το παιδί περιπλανιέται στην έρημο προσπαθώντας να βρει την οικογένειά του. Εδώ υπάρχουν ελάχιστοι διάλογοι, και το περισσότερα πλάνα δείχνουν απλά ανθρώπους να κινούνται ανάμεσα σε αμμοθύελλες, με μικρή ορατότητα. Όλοι ψάχνουν απεγνωσμένα για νερό, κάποιοι προσεύχονται, ζώα κείτονται ψόφια. Η κατάσταση θυμίζει βιβλική καταστροφή. Διαφορετικοί άνθρωποι δρουν με διαφορετικό τρόπο, οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται για το διπλανό τους. Φυσικά ο ήρωας μας προσπαθεί να βοηθήσει τους γύρω του, δε χάνει την ανθρωπιά του, ούτε δέχεται τη μοίρα του με δεμένα χέρια όπως οι υπόλοιποι.
Το Aab, baad, khaak είναι μια επίσης ενδιαφέρουσα εντελώς μινιμαλιστική ταινία, αλλά δυστυχώς η κόπια που έχω βρει δεν είναι καλή, κι έτσι χάνεται το μεγάλο μέρος της γοητείας της. Κρίμα

Υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με την ημερομηνία που γυρίστηκαν αυτές οι ταινίες. Σύμφωνα με την ιρανική βικιπαίδεια, το Davandeh είναι του 1363 (1984-1985) και το Aab, baad, khaak του 1364.

 Τυχαία έπεσα και σε μια τρίτη, παλιότερη ταινία του Ναντερί, το Tangsir του 1974. Είναι ένα  «έπος» που περιγράφει την εκδίκηση ενός φτωχού άντρα απέναντι στους πλούσιους έμπορους και σια που του πήραν τα χρήματα και δε σκοπεύουν να τα επιστρέψουν. Πέρα από το γεγονός ότι ..χμ, σαν ταινία με δυσκολία βλέπεται (και δε φταίει η κακή ποιότητα εικόνας), είναι ενδιαφέρον ότι προτρέπει ανοιχτά τους φτωχούς σε επανάσταση εναντίον της άρχουσας τάξης.Κι αυτό την εποχή της βασιλείας του Σάχη. Ενδιαφέρον είχε κι ο τρόπος που ο ήρωας σκοτώνει τους άοπλους κακούς: τους ανακοινώνει ότι θα πεθάνουν αλλά δεν τους σκοτώνει αμέσως, ώστε να χουμε την ευκαιρία να τους δούμε να τον ικετεύουν (μάταια βέβαια) και να κυλιούνται στο πάτωμα με πρόσωπα γεμάτα αγωνία. Επίσης δε θα ξεχάσω τα λόγια που λέει στον πρωταγωνιστή η γυναίκα του: «Σ' αγαπάω πιο πολύ κι απ' τα παιδιά μας- καλά ως εδώ-, αυτά κι αν πεθάνουν, θα μου κάνεις άλλα». Έλεος!
Η αρχική σκηνή, όπου ένα βόδι έχει αφηνιάσει και κυνηγάει τον κόσμο, κι αργότερα μια αναμαλλιασμένη γυναίκα θρηνεί απάνω του, θύμισε λίγο την «Αγελάδα».

Το θελε η τύχη και χτες, κι ενώ έξω έβρεχε, εκτός απ' το Aab, baad, khaak είδα ακόμα μια ταινία με διψασμένους στην έρημο: το Meek's Cutoff της Kelly Reichardt που μου άρεσε αρκετά, αν και τα μηνύματα του θα μπορούσε να τα είχε περάσει πολύ πιο διακριτικά. Θα μπορούσε να γίνει ένα ακόμα κινηματογραφικό είδος : «Δίψα στην έρημο» ή  «Συμπεριφορά των ανθρώπων σε απρόσμενες αλλαγές κλίματος»!