L'une chante, l'autre pas (1977) της Agnès Varda

 Το L'une chante, l'autre pas είναi η πρώτη της Agnès Varda  που βλέπω, μάλιστα ενδιαφέρθηκα όταν διάβασα ότι μέρος της εκτυλίσσεται στο Ιράν. Πιο συγκεκριμένα, ενώ έκανα μια βόλτα στο μπλογκ scalisto.blogspot.com , έπεσα πάνω στη μικρού μήκους Plaisir d'amour en Iran, που μου άφησε ανάμεικτα συναισθήματα. Αργότερα στο ίδιο πάντα μπλογκ διάβασα ότι σχετίζεται με μια ταινία μεγάλου μήκους, το L'une chante, l'autre pas.
Ας ξεκινήσουμε από το Plaisir d'amour en Iran, που μπορεί να το δει κανείς κι εδώ: http://www.youtube.com/watch?v=m3uNpwoA_7U  Είναι μια πολύ ερωτική ταινία μόλις 5 λεπτών, όπου ένα ζευγάρι, Ιρανός και Γαλλίδα περνάνε την ώρα τους στα αξιοθέατα του Εσφαχάν. Μέσα από ένα πολύ ωραίο μοντάζ από εικόνες τζαμιών, αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, και τοιχογραφίες, και μέσα από ποιήματα και τη συνομιλία του ζευγαριού, βγαίνει ο ερωτισμός που η αφηγήτρια αποδίδει στην ιρανική (μουσουλμανική) τέχνη.
Ενώ θαύμασα τη σκηνοθεσία της Βαρντα, δεν παύει να με ενοχλεί η ματιά του δυτικού που είναι ικανός να δει παντού ερωτισμό στην «ανατολή». Σε κάθε τρούλο αναγνωρίζει το γυναικείο στήθος, στο κάθε περίεργο βλέμμα, αναγνωρίζει ερωτικό πάθος. Προσωπικά δε βλέπω στην ιρανική τέχνη περισσότερο ερωτισμό απ' ότι πχ στη γαλλική, ούτε στα τζαμιά περισσότερο από τις εκκλησίες.

 Η ταινία γυρίστηκε το 76, τη χρυσή εποχή που στο Ιράν οι γυναίκες μπορούσαν να κυκλοφορούν με το φουστανάκι της πρωταγωνίστριας και που στις δημόσιες τουαλέτες υπήρχε χαρτί υγείας. Αν και αυτό το τελευταίο μου φαίνεται πολύ καλό για να ήταν αλήθεια και υποψιάζομαι παρέμβαση της σκηνοθέτισσας.


 Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο L'une chante, l'autre pas. Είναι η ιστορία δύο διαφορετικών μεταξύ τους γυναικών -η μία τραγουδάει και η άλλη όχι- που γίνονται φίλες με αφορμή μια έκτρωση το 62, και που η φιλία τους κρατάει μέχρι την τότε σύγχρονη εποχή (77). Η δυο γυναίκες είναι η δυναμική μαθήτρια λυκείου Πολίν, που θέλει να γίνει τραγουδίστρια και η νεαρή άγαμη μητέρα δυο παιδιών Σουζάν. Τις δυο γυναίκες ενώνει αρχικά αυτή η έκτρωση και η αυτοκτονία του φίλου της Σουζάν, και όταν ξανασυναντιούνται τυχαία (ή μάλλον όχι και τόσο τυχαία) μετά από δέκα χρόνια, οι ζωές τους έχουν αλλάξει πολύ. Η Πολίν ονομάζεται πλέον Πομ (μήλο) και είναι τραγουδίστρια χίπικων και φεμινιστικών τραγουδιών που τα γράφει η ίδια, ενώ έχει σχέση με Ιρανό οικονομολόγο. Η Σουζάν διευθύνει ένα κέντρο οικογενειακού προσανατολισμού. Μέσα από γράμματα και καρτ ποστάλ διηγούνται η μία στην άλλη την πορεία της ζωής τους, αλλά και ότι τους συμβαίνει στο παρόν. Με λίγα λόγια η μία ζει μια ελεύθερη και ανατρεπτική ζωή και η άλλη προσπαθεί να μεγαλώσει τα παιδιά της και σταθεί στα πόδια της οικονομικά και συναισθηματικά.
Και γι' αυτήν την ταινία ενώ η σκηνοθεσία μου άρεσε ή καλύτερα με ενθουσίασε, κι ενώ ο φεμινισμός είναι θέμα ενδιαφέρον όσο και σπάνιο στον κινηματογράφο, το σενάριο δε με ικανοποίησε ιδιαίτερα. Οι χαρακτήρες είναι μάλλον χάρτινοι, σύμβολα, πρότυπα γυναικών και όχι πραγματικές προσωπικότητες. Αλλά και ο φεμινισμός που προτείνει η Βαρντά είναι λίγο ουτοπικός, και ξεπερασμένος. Όταν λέω ξεπερασμένος εννοώ όχι ότι τώρα δεν υπάρχουν προβλήματα, αλλά ότι τα πρώτα κινήματα είχαν μια πιο επιφανειακή αντίληψη της κατάστασης. Δε λύνονται και πολλά προβλήματα μόνο και μόνο επειδή μπορείς να κάνεις έκτρωση ή καριέρα σαν τραγουδίστρια, ούτε εμφανίζονται από παντού γιατροί ιππότες και πρόθυμοι δωρητές σπέρματος. Και πολλά άλλα πράγματα θα μπορούσε να πει κανείς για το πόσο φεμινιστικές είναι στην πραγματικότητα οι επιλογές των ηρωίδων.  Κι ας μην προσθέσω τις αναμενόμενες υπεραπλουστεύσεις για το Ιράν.
Από την άλλη είναι ένα αισιόδοξο φεμινιστικό παραμύθι, όπου οι ηρωίδες δεν πεθαίνουν ούτε το βάζουν κάτω, και το γυναικείο σώμα δεν παρουσιάζεται με τη συνηθισμένη χυδαιότητα/σεμνοτυφία. Και απεικονίζεται μια εποχή που είναι ακόμα, για μένα τουλάχιστον, γοητευτική.