Τον τελευταίο καιρό έχουν κυκλοφορήσει διάφορες ταινίες που διαδραματίζονται στο Ιράν και είναι γυρισμένες από δυτικούς σκηνοθέτες, συχνά όμως ιρανικής καταγωγής και με λίγο πολύ διεθνείς συντελεστές. Αυτές οι ταινίες διαφέρουν απ' τον ιρανικό κινηματογράφο* που έχουμε συνηθίσει.
Είχα ήδη γράψει για το My Tehran for Sale της Granaz Moussavi, που είναι η καλύτερη απ' όσες έχω δει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι γυρίστηκε μέσα στο Ιράν, κρυφά βέβαια, αλλά από ανθρώπους που ζούσαν στο Ιράν. Η πρωταγωνίστρια Marzieh Vafamehr παίζει ουσιαστικά τον εαυτό της, και δεν είναι τυχαίο ότι μπήκε φυλακή και καταδικάστηκε σε 90 βουρδουλιές για τη συμμετοχή της στην ταινία. Είχα γράψει ότι μου άρεσε πολύ η μουσική. Τα περισσότερα τραγούδια είναι του Mohsen Namjoo, που ξεκίνησε να μαθαίνει κλασσική και παραδοσιακή περσική μουσική, και τώρα είναι ένας απ' τους πιο διάσημους «ροκάδες» στο Ιράν. Ελπίζω κάποτε να κάνω μια αναρτησούλα γι'αυτόν και μόνο. Σ' αυτό το βιντεάκι τραγουδάει μαζί με τη Golshifteh Farahani. Και οι δυο έχουν φύγει απ' το Ιράν και ζουν στο εξωτερικό.
Και δυο ακόμα τραγούδια απ'το My Tehran for Sale:
http://www.youtube.com/watch?v=xENS0aB8XUo
http://www.youtube.com/watch?v=IrLKeuRvLww
Και για το «Γυναίκες χωρίς άντρες» της Σιρίν Νεσάτ είχα γράψει και μάλλον δεν έχω κάτι άλλο να προσθέσω. Στυλιζαρισμένη σκηνοθεσία, εξωτικά τοπία/πρόσωπα, ωραία φωτογραφία, συμβολισμοί. Δεν είναι κακή ταινία.
Το The Stoning of Soraya M (2008) του Cyrus Nowrasteh είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο του Freidoune Sahebjam που απ' ότι βλέπω κυκλοφορεί και στα ελληνικά με τον τίτλο «Ο λιθοβολισμός της Σοράγια Μανουτσεχρί».
Ας αρχίσουμε απ' το σενάριο: Ένας Ιρανός χωριάτης συνωμοτεί με το γλοιώδη μουλά του χωριού και συκοφαντούν τη σύζυγο του πρώτου ότι είναι μοιχαλίδα, έτσι ώστε αυτή να καταδικαστεί σε λιθοβολισμό και να του αφήσει ελεύθερο το πεδίο να παντρευτεί δεκατετράχρονη παρθένα. Η Σοράγια είναι πιστή μουσουλμάνα, καλή μητέρα, δυναμική γυναίκα, και φυσικά αθώα και όμορφη, το μόνο ψεγάδι που της βρήκα είναι η αμερικάνικη προφορά. Ο άντρας της και ο μουλάς είναι άσχημοι, δολοπλόκοι, σκληροί, παιδεραστές. Και δε φτάνει αυτή η σύγκρουση του απόλυτου καλού με το απόλυτο κακό. Οι διάλογοι είναι κακογραμμένοι και γεμάτοι ατάκες, συχνά γίνονται μελοδραματικοί («αχ πες μου ότι η γυναίκα μου είναι καλά» ενώ ξέρουμε ότι είναι νεκρή). Πολλές φορές οι χαρακτήρες εξηγούν πράγματα που είναι γνωστά στους άλλους χαρακτήρες αλλά άγνωστα στους δυτικούς. Πχ ο μουλάς εξηγεί στη Σοραγιά τι είναι το σιγκέ! Και η θεία κάποια στιγμή λέει σε συγχωριανό της «ξέρεις ότι το έθιμο μας δεν αφήνει τους άντρες να δουν νεκρή γυναίκα». Οι κακοί έχουν συνέχεια ένα μοχθηρό ύφος. Οι ερμηνείες είναι μετριότατες. Τα σκηνικά κουκλίστικα. Η μουσική ενοχλητική. Η σκηνή του λιθοβολισμού (με συνοδεία μουσικής, και συχνά σε αργή κίνηση) κρατάει πάνω από τέταρτο, την βλέπουμε από χιλιάδες οπτικές γωνίες, και εκεί συμβαίνει ότι πιο μελό μπορεί να φανταστεί κανείς : η Σοραγια πριν πεθάνει βγάζει έναν πύρινο συγκινητικό λόγο, ο πατέρας της ρίχνει την πρώτη πέτρα, δεν πετυχαίνει, ξαναρίχνει, ξανά δεν πετυχαίνει, οι γιοι της δακρυσμένοι ρίχνουν κι αυτοί πέτρες κτλ. και στο τέλος πάει και στον παράδεισο!
Αυτή η ταινία φτιάχτηκε για να προκαλέσει τη συμπάθεια όλων, και των πιο θρήσκων Ιρανών για να καταργηθεί ο λιθοβολισμός. Για μένα που πιστεύω ότι οι μοιχαλίδες δεν πρέπει να εκτελούνται, ακόμα κι αν είναι γριές, βρωμιάρες, αντιπαθητικές, αν δέρνουν τα παιδιά τους, αν έχουν κάνει σεξ με άντρες γυναίκες γάτες και σκύλους, και αν η εκτέλεση γίνει με τον πιο ευχάριστο τρόπο, αυτή η συσσώρευση κλισέ, δακρύβρεχτων και αιματηρών σκηνών, μόνο αηδία μου προκαλεί.
Στα συν και το γεγονός ότι μες στο λασποχώρι βρίσκεται κι ένας άνθρωπος (η θεια) που ξέρει αγγλικά, και μάλιστα καλά.
Fremde Haut (2005) της Angelina Maccarone. Αυτή η ταινία δεν διαδραματίζεται στο Ιράν αλλά στη Γερμανία, πιο συγκεκριμένα σε ένα καθυστερημένο χωριό του γερμανικού νότου. Μια Ιρανή φτάνει παράνομα στη Στουτγάρδη κυνηγημένη από τη χώρα της γιατί είναι λεσβία. Αυτό όμως δε φτάνει για να της δώσουν άσυλο, και γι'αυτό μεταμφιέζεται σε άντρα και προσποιείται ότι είναι ένας άλλος Ιρανός, στον οποίο έχουν δώσει άδεια παραμονής. Έτσι μπορεί να μείνει νόμιμα στη Γερμανία αλλά σαν ..άντρας. Μετά ακολουθεί μια κακόγουστη βερσιόν του «Boys don't cry», δηλαδή ερωτεύεται μια ανοιχτόμυαλη Γερμανίδα που τυχαίνει να είναι σε παρέα με μάτσο μαλάκες , ένας απ' τους οποίους την γουστάρει. Πολλά απίθανα κι απίστευτα συμβαίνουν, όπως η πανεύκολη κλοπή ενός ολοκαίνουριου αυτοκινήτου, μελοδραματικές φάσεις με ένα γράμμα που στέλνουν γονείς στο νεκρό γιο τους κτλ.
Διάβασα ότι οι συντελεστές έκαναν έρευνα και προσπάθησαν να περιγράψουν τις πραγματικές διαδικασίες που χρειάζονται για να πάρει κανείς άσυλο στη Γερμανία, και τις συνθήκες ζωής των όσων καταφέρνουν να πάρουν προσωρινή άδεια (πχ απαγορεύεται να δουλέψουν, να απομακρυνθούν από την πόλη που μένουν). Γι' αυτό είναι κρίμα που η ταινία ξέπεσε σε χαζό μελόδραμα, εκτός αν ήθελαν να «προσεγγίσουν το νεανικό κοινό».
Το Circumstance (2011) της Maryam Keshavarz , με πρωταγωνίστριες δυο καλλίγραμμες έφηβες λεσβίες, μοιάζει με ένα μεγάλο ποπ βιντεοκλίπ. Την περισσότερη ώρα ακούγεται μουσική, από ιρανική ποπ, μέχρι θρησκευτικοί ύμνοι, ενώ οι πρωταγωνιστές χορεύουν σε αργή κίνηση, φιλιούνται, κάνουν σεξ, παίζουν, καπνίζουν, ή εναλλακτικά η κάμερα κάνει ζουμ σε αντικείμενα που φανερώνουν τον περσικό πολιτισμό, όπως ρόδια, ποτηράκια τσαγιού, χαλιά. Εκτός απ' τις επαναστατημένες μαθήτριες, οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι ο ύπουλος αδερφός που για να ξεφύγει απ' το όπιο γίνεται φονταμενταλιστής και φρουρός της επανάστασης και που είναι τόσο σατανικός που έχει εγκαταστήσει σύστημα παρακολούθησης μες στο σπίτι τους, και ένα ζευγάρι γκέι που χάνεται κάπου στα μισά -τους κατηγορούν για κατασκοπεία προς όφελος της Αμερικής και του Ισραήλ, επειδή προσπάθησαν να μεταγλωττίσουν το .. Milk και το Sex and the City.
Σοβαρό θέμα, αλλά πολύ επιφανειακή αντιμετώπιση, πολύ κακόγουστη «σκηνοθεσία», απίστευτα γελοίο σενάριο.
Οι περισσότερες από τις παραπάνω ταινίες ασχολούνται με την καταπίεση των ανθρώπων στο Ιράν από το θεοκρατικό καθεστώς, ένα θέμα που ο ντόπιος κινηματογράφος δε μπορεί να το θίξει ανοιχτά. Απευθύνονται αυστηρά σε δυτικό κοινό κι έχουν σκοπό να ενημερώσουν, να προκαλέσουν. Σκέφτομαι ότι αν κάποτε έρθει η δημοκρατία στο Ιράν, θα αρχίσουν να φυτρώνουν σα μανιτάρια τέτοιου είδους ταινίες που θα δαιμονοποιούν το παλιό πολίτευμα, και με πρόσχημα τη σεξουαλική καταπίεση, θα δείχνουν γυμνές γυναίκες να τρίβονται μεταξύ τους. Μπορεί και όχι. Ποιος ξέρει;
*Τι είναι αυτό που λέμε ιρανικός κινηματογράφος; Οι ταινίες που κυκλοφορούν στα φεστιβάλ και που βλέπουμε εδώ είναι οι καλλιτεχνικές ταινίες, αυτές που ανήκουν στο «νέο κύμα». Αν και προφανώς έχουν πολλές διαφορές μεταξύ τους, έχουν επίσης πολλά κοινά. Συχνά το σενάριο δεν έχει μεγάλη σημασία και θα μπορούσε να χωρέσει σε δυο σελίδες, οι διάλογοι είναι λίγοι και τυπικοί, η εξέλιξη ελάχιστη. Συχνά δεν υπάρχει αρχή μέση και τέλος. Παραδείγματα: ο Δρομέας, Τη μέρα που έγινα γυναίκα, Μπασού, Delbaran, Nar-o-nay, Tabiate bijan. Πολλές φορές υπάρχει μια σινεφίλ φιλοσοφία, πολύ συχνά μπερδεύονται τα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Έτσι είναι πολλές ταινίες του Κιαροστάμι (Σιρίν, Μέσα από τους Ελαιώνες, Close-up), του Παναχί (Ο καθρέφτης) των Μαχμαλμπάφ (Nun va Goldoon, Το μήλο) κα. Υπάρχει βέβαια κι ένα άλλο είδος ταινίας, που είναι το κοινωνικό δράμα, κι εδώ ο πιο γνωστός εκπρόσωπος είναι ο Φαραντί. Αλλά και άλλοι σκηνοθέτες, όπως η Μπανί-Ετεμάντ, ο Σαντραμελί, κτλ. κάνουν «νορμάλ» ταινίες με αρχή μέση και τέλος που θίγουν κοινωνικά ζητήματα με χαμηλούς τόνους, χωρίς να χρησιμοποιούν ακραίες καταστάσεις και μεθόδους εντυπωσιασμού. Ένα κοινό σ' αυτές τις ταινίες είναι ότι όλες λίγο πολύ έχουν κάτι από (νεο)ρεαλισμό. Και έναν μινιμαλισμό. Σπάνια γίνεται κατάχρηση μουσικής, και γενικά ακόμα και τραγικές καταστάσεις παρουσιάζονται ξερά σαν καθημερινά φαινόμενα.
Κάποιες ταινίες θα έλεγα ότι είναι κάπου ανάμεσα στον κλασσικό μινιμαλισμό και σε μια πιο μέινστριμ, πιο «δήθεν» αισθητική, όπως οι τελευταίες του Ματζιντί (Beed-e majnoon, Και τα σπουργίτια τραγουδούν) και του Μαχμαλμπάφ (Sex and Philosophy, Cry of the Ants) ή το Half Moon του Γκομπαντί.
Άλλες πάλι είναι όντως σινεφίλ, αλλά κατά κάποιο τρόπο δεν ανήκουν στην «ιρανική» παράδοση. Πχ οι ταινίες του Ράφι Πιτς (Χειμώνας, ο Κυνηγός), το Chand kilo khorma baraye marassem-e tadfin (Μερικά κιλά χουρμάδες για μια κηδεία) του Saman Salur, το Night Bus του Kiumars Poorahmad.
Όμως ο εμπορικός κινηματογράφος δεν έχει καμιά σχέση με τα παραπάνω. Τα μπλοκμπάστερ στο Ιράν θυμίζουν κακό και φτωχό μπόλυγουντ, τούρκικα σίριαλ και δε συνεχίζω, και βλέπονται με πολύ μεγάλη δυσκολία. Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν σπάνια με υπότιτλους, αλλά και χωρίς υπότιτλους, η ποιότητα τους είναι προφανής. Το μόνο κοινό που έχουν με τις γνωστές μας ιρανικές ταινίες είναι οι νόμοι λογοκρισίας. Δηλαδή στην αθλιότητα του σεναρίου και της σκηνοθεσίας προστίθεται η έλλειψη ερωτισμού. Το ξαναλέω, δεν βλέπονται!
Βέβαια, δεν υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ καλλιτεχνικών και εμπορικών ταινιών. Μερικές κωμωδίες πχ του Μερτζουί και άλλες ταινίες (κοινωνικές κυρίως αλλά και φιλμ νουάρ, αστυνομικές) θα τις έβαζα σ'αυτή τη γκρίζα ζώνη του «ποιοτικού» εμπορικού κινηματογράφου.
Παραπάνω έκανα μια προσπάθεια να βάλω σε τάξη σκόρπιες ιδέες για τον ιρανικό κινηματογράφο, αλλά ούτε τον έχω μελετήσει σε βάθος, ούτε έχω κινηματογραφικές γνώσεις!
Είχα ήδη γράψει για το My Tehran for Sale της Granaz Moussavi, που είναι η καλύτερη απ' όσες έχω δει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι γυρίστηκε μέσα στο Ιράν, κρυφά βέβαια, αλλά από ανθρώπους που ζούσαν στο Ιράν. Η πρωταγωνίστρια Marzieh Vafamehr παίζει ουσιαστικά τον εαυτό της, και δεν είναι τυχαίο ότι μπήκε φυλακή και καταδικάστηκε σε 90 βουρδουλιές για τη συμμετοχή της στην ταινία. Είχα γράψει ότι μου άρεσε πολύ η μουσική. Τα περισσότερα τραγούδια είναι του Mohsen Namjoo, που ξεκίνησε να μαθαίνει κλασσική και παραδοσιακή περσική μουσική, και τώρα είναι ένας απ' τους πιο διάσημους «ροκάδες» στο Ιράν. Ελπίζω κάποτε να κάνω μια αναρτησούλα γι'αυτόν και μόνο. Σ' αυτό το βιντεάκι τραγουδάει μαζί με τη Golshifteh Farahani. Και οι δυο έχουν φύγει απ' το Ιράν και ζουν στο εξωτερικό.Και δυο ακόμα τραγούδια απ'το My Tehran for Sale:
http://www.youtube.com/watch?v=xENS0aB8XUo
http://www.youtube.com/watch?v=IrLKeuRvLww
Και για το «Γυναίκες χωρίς άντρες» της Σιρίν Νεσάτ είχα γράψει και μάλλον δεν έχω κάτι άλλο να προσθέσω. Στυλιζαρισμένη σκηνοθεσία, εξωτικά τοπία/πρόσωπα, ωραία φωτογραφία, συμβολισμοί. Δεν είναι κακή ταινία.
Το The Stoning of Soraya M (2008) του Cyrus Nowrasteh είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο του Freidoune Sahebjam που απ' ότι βλέπω κυκλοφορεί και στα ελληνικά με τον τίτλο «Ο λιθοβολισμός της Σοράγια Μανουτσεχρί». Ας αρχίσουμε απ' το σενάριο: Ένας Ιρανός χωριάτης συνωμοτεί με το γλοιώδη μουλά του χωριού και συκοφαντούν τη σύζυγο του πρώτου ότι είναι μοιχαλίδα, έτσι ώστε αυτή να καταδικαστεί σε λιθοβολισμό και να του αφήσει ελεύθερο το πεδίο να παντρευτεί δεκατετράχρονη παρθένα. Η Σοράγια είναι πιστή μουσουλμάνα, καλή μητέρα, δυναμική γυναίκα, και φυσικά αθώα και όμορφη, το μόνο ψεγάδι που της βρήκα είναι η αμερικάνικη προφορά. Ο άντρας της και ο μουλάς είναι άσχημοι, δολοπλόκοι, σκληροί, παιδεραστές. Και δε φτάνει αυτή η σύγκρουση του απόλυτου καλού με το απόλυτο κακό. Οι διάλογοι είναι κακογραμμένοι και γεμάτοι ατάκες, συχνά γίνονται μελοδραματικοί («αχ πες μου ότι η γυναίκα μου είναι καλά» ενώ ξέρουμε ότι είναι νεκρή). Πολλές φορές οι χαρακτήρες εξηγούν πράγματα που είναι γνωστά στους άλλους χαρακτήρες αλλά άγνωστα στους δυτικούς. Πχ ο μουλάς εξηγεί στη Σοραγιά τι είναι το σιγκέ! Και η θεία κάποια στιγμή λέει σε συγχωριανό της «ξέρεις ότι το έθιμο μας δεν αφήνει τους άντρες να δουν νεκρή γυναίκα». Οι κακοί έχουν συνέχεια ένα μοχθηρό ύφος. Οι ερμηνείες είναι μετριότατες. Τα σκηνικά κουκλίστικα. Η μουσική ενοχλητική. Η σκηνή του λιθοβολισμού (με συνοδεία μουσικής, και συχνά σε αργή κίνηση) κρατάει πάνω από τέταρτο, την βλέπουμε από χιλιάδες οπτικές γωνίες, και εκεί συμβαίνει ότι πιο μελό μπορεί να φανταστεί κανείς : η Σοραγια πριν πεθάνει βγάζει έναν πύρινο συγκινητικό λόγο, ο πατέρας της ρίχνει την πρώτη πέτρα, δεν πετυχαίνει, ξαναρίχνει, ξανά δεν πετυχαίνει, οι γιοι της δακρυσμένοι ρίχνουν κι αυτοί πέτρες κτλ. και στο τέλος πάει και στον παράδεισο!
Αυτή η ταινία φτιάχτηκε για να προκαλέσει τη συμπάθεια όλων, και των πιο θρήσκων Ιρανών για να καταργηθεί ο λιθοβολισμός. Για μένα που πιστεύω ότι οι μοιχαλίδες δεν πρέπει να εκτελούνται, ακόμα κι αν είναι γριές, βρωμιάρες, αντιπαθητικές, αν δέρνουν τα παιδιά τους, αν έχουν κάνει σεξ με άντρες γυναίκες γάτες και σκύλους, και αν η εκτέλεση γίνει με τον πιο ευχάριστο τρόπο, αυτή η συσσώρευση κλισέ, δακρύβρεχτων και αιματηρών σκηνών, μόνο αηδία μου προκαλεί.
Στα συν και το γεγονός ότι μες στο λασποχώρι βρίσκεται κι ένας άνθρωπος (η θεια) που ξέρει αγγλικά, και μάλιστα καλά.
Fremde Haut (2005) της Angelina Maccarone. Αυτή η ταινία δεν διαδραματίζεται στο Ιράν αλλά στη Γερμανία, πιο συγκεκριμένα σε ένα καθυστερημένο χωριό του γερμανικού νότου. Μια Ιρανή φτάνει παράνομα στη Στουτγάρδη κυνηγημένη από τη χώρα της γιατί είναι λεσβία. Αυτό όμως δε φτάνει για να της δώσουν άσυλο, και γι'αυτό μεταμφιέζεται σε άντρα και προσποιείται ότι είναι ένας άλλος Ιρανός, στον οποίο έχουν δώσει άδεια παραμονής. Έτσι μπορεί να μείνει νόμιμα στη Γερμανία αλλά σαν ..άντρας. Μετά ακολουθεί μια κακόγουστη βερσιόν του «Boys don't cry», δηλαδή ερωτεύεται μια ανοιχτόμυαλη Γερμανίδα που τυχαίνει να είναι σε παρέα με μάτσο μαλάκες , ένας απ' τους οποίους την γουστάρει. Πολλά απίθανα κι απίστευτα συμβαίνουν, όπως η πανεύκολη κλοπή ενός ολοκαίνουριου αυτοκινήτου, μελοδραματικές φάσεις με ένα γράμμα που στέλνουν γονείς στο νεκρό γιο τους κτλ.Διάβασα ότι οι συντελεστές έκαναν έρευνα και προσπάθησαν να περιγράψουν τις πραγματικές διαδικασίες που χρειάζονται για να πάρει κανείς άσυλο στη Γερμανία, και τις συνθήκες ζωής των όσων καταφέρνουν να πάρουν προσωρινή άδεια (πχ απαγορεύεται να δουλέψουν, να απομακρυνθούν από την πόλη που μένουν). Γι' αυτό είναι κρίμα που η ταινία ξέπεσε σε χαζό μελόδραμα, εκτός αν ήθελαν να «προσεγγίσουν το νεανικό κοινό».
Το Circumstance (2011) της Maryam Keshavarz , με πρωταγωνίστριες δυο καλλίγραμμες έφηβες λεσβίες, μοιάζει με ένα μεγάλο ποπ βιντεοκλίπ. Την περισσότερη ώρα ακούγεται μουσική, από ιρανική ποπ, μέχρι θρησκευτικοί ύμνοι, ενώ οι πρωταγωνιστές χορεύουν σε αργή κίνηση, φιλιούνται, κάνουν σεξ, παίζουν, καπνίζουν, ή εναλλακτικά η κάμερα κάνει ζουμ σε αντικείμενα που φανερώνουν τον περσικό πολιτισμό, όπως ρόδια, ποτηράκια τσαγιού, χαλιά. Εκτός απ' τις επαναστατημένες μαθήτριες, οι υπόλοιποι χαρακτήρες είναι ο ύπουλος αδερφός που για να ξεφύγει απ' το όπιο γίνεται φονταμενταλιστής και φρουρός της επανάστασης και που είναι τόσο σατανικός που έχει εγκαταστήσει σύστημα παρακολούθησης μες στο σπίτι τους, και ένα ζευγάρι γκέι που χάνεται κάπου στα μισά -τους κατηγορούν για κατασκοπεία προς όφελος της Αμερικής και του Ισραήλ, επειδή προσπάθησαν να μεταγλωττίσουν το .. Milk και το Sex and the City.Σοβαρό θέμα, αλλά πολύ επιφανειακή αντιμετώπιση, πολύ κακόγουστη «σκηνοθεσία», απίστευτα γελοίο σενάριο.
Οι περισσότερες από τις παραπάνω ταινίες ασχολούνται με την καταπίεση των ανθρώπων στο Ιράν από το θεοκρατικό καθεστώς, ένα θέμα που ο ντόπιος κινηματογράφος δε μπορεί να το θίξει ανοιχτά. Απευθύνονται αυστηρά σε δυτικό κοινό κι έχουν σκοπό να ενημερώσουν, να προκαλέσουν. Σκέφτομαι ότι αν κάποτε έρθει η δημοκρατία στο Ιράν, θα αρχίσουν να φυτρώνουν σα μανιτάρια τέτοιου είδους ταινίες που θα δαιμονοποιούν το παλιό πολίτευμα, και με πρόσχημα τη σεξουαλική καταπίεση, θα δείχνουν γυμνές γυναίκες να τρίβονται μεταξύ τους. Μπορεί και όχι. Ποιος ξέρει;
*Τι είναι αυτό που λέμε ιρανικός κινηματογράφος; Οι ταινίες που κυκλοφορούν στα φεστιβάλ και που βλέπουμε εδώ είναι οι καλλιτεχνικές ταινίες, αυτές που ανήκουν στο «νέο κύμα». Αν και προφανώς έχουν πολλές διαφορές μεταξύ τους, έχουν επίσης πολλά κοινά. Συχνά το σενάριο δεν έχει μεγάλη σημασία και θα μπορούσε να χωρέσει σε δυο σελίδες, οι διάλογοι είναι λίγοι και τυπικοί, η εξέλιξη ελάχιστη. Συχνά δεν υπάρχει αρχή μέση και τέλος. Παραδείγματα: ο Δρομέας, Τη μέρα που έγινα γυναίκα, Μπασού, Delbaran, Nar-o-nay, Tabiate bijan. Πολλές φορές υπάρχει μια σινεφίλ φιλοσοφία, πολύ συχνά μπερδεύονται τα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Έτσι είναι πολλές ταινίες του Κιαροστάμι (Σιρίν, Μέσα από τους Ελαιώνες, Close-up), του Παναχί (Ο καθρέφτης) των Μαχμαλμπάφ (Nun va Goldoon, Το μήλο) κα. Υπάρχει βέβαια κι ένα άλλο είδος ταινίας, που είναι το κοινωνικό δράμα, κι εδώ ο πιο γνωστός εκπρόσωπος είναι ο Φαραντί. Αλλά και άλλοι σκηνοθέτες, όπως η Μπανί-Ετεμάντ, ο Σαντραμελί, κτλ. κάνουν «νορμάλ» ταινίες με αρχή μέση και τέλος που θίγουν κοινωνικά ζητήματα με χαμηλούς τόνους, χωρίς να χρησιμοποιούν ακραίες καταστάσεις και μεθόδους εντυπωσιασμού. Ένα κοινό σ' αυτές τις ταινίες είναι ότι όλες λίγο πολύ έχουν κάτι από (νεο)ρεαλισμό. Και έναν μινιμαλισμό. Σπάνια γίνεται κατάχρηση μουσικής, και γενικά ακόμα και τραγικές καταστάσεις παρουσιάζονται ξερά σαν καθημερινά φαινόμενα.
Κάποιες ταινίες θα έλεγα ότι είναι κάπου ανάμεσα στον κλασσικό μινιμαλισμό και σε μια πιο μέινστριμ, πιο «δήθεν» αισθητική, όπως οι τελευταίες του Ματζιντί (Beed-e majnoon, Και τα σπουργίτια τραγουδούν) και του Μαχμαλμπάφ (Sex and Philosophy, Cry of the Ants) ή το Half Moon του Γκομπαντί.
Άλλες πάλι είναι όντως σινεφίλ, αλλά κατά κάποιο τρόπο δεν ανήκουν στην «ιρανική» παράδοση. Πχ οι ταινίες του Ράφι Πιτς (Χειμώνας, ο Κυνηγός), το Chand kilo khorma baraye marassem-e tadfin (Μερικά κιλά χουρμάδες για μια κηδεία) του Saman Salur, το Night Bus του Kiumars Poorahmad.
Όμως ο εμπορικός κινηματογράφος δεν έχει καμιά σχέση με τα παραπάνω. Τα μπλοκμπάστερ στο Ιράν θυμίζουν κακό και φτωχό μπόλυγουντ, τούρκικα σίριαλ και δε συνεχίζω, και βλέπονται με πολύ μεγάλη δυσκολία. Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν σπάνια με υπότιτλους, αλλά και χωρίς υπότιτλους, η ποιότητα τους είναι προφανής. Το μόνο κοινό που έχουν με τις γνωστές μας ιρανικές ταινίες είναι οι νόμοι λογοκρισίας. Δηλαδή στην αθλιότητα του σεναρίου και της σκηνοθεσίας προστίθεται η έλλειψη ερωτισμού. Το ξαναλέω, δεν βλέπονται!
Βέβαια, δεν υπάρχει αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ καλλιτεχνικών και εμπορικών ταινιών. Μερικές κωμωδίες πχ του Μερτζουί και άλλες ταινίες (κοινωνικές κυρίως αλλά και φιλμ νουάρ, αστυνομικές) θα τις έβαζα σ'αυτή τη γκρίζα ζώνη του «ποιοτικού» εμπορικού κινηματογράφου.
Παραπάνω έκανα μια προσπάθεια να βάλω σε τάξη σκόρπιες ιδέες για τον ιρανικό κινηματογράφο, αλλά ούτε τον έχω μελετήσει σε βάθος, ούτε έχω κινηματογραφικές γνώσεις!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου