Το κοτόπουλο, τα δαμάσκηνα κι ένα ταρ που έγινε βιολί

Στο Poulet aux prunes, τη δεύτερη ταινία της Σατραπί, αυτή τη φορά με αληθινούς ηθοποιούς κι όχι κινούμενα σχέδια, ο Νασερ Αλί Χαν ένας διάσημος ιρανός βιολιστής ψάχνει όλο το Ιράν για να βρει ένα βιολί τόσο καλό όσο αυτό που έσπασε η γυναίκα του. Επειδή όμως ποτέ δεν καταφέρνει να βρει τέτοιο βιολί αποφασίζει να πεθάνει. Τις επόμενες 8 μέρες μετά την απόφαση αυτή κλείνεται στο δωμάτιό του, όπου τον επισκέπτονται διάφοροι συγγενείς, ενώ ένας αφηγητής μας διηγείται μέσα από φλας μπακ (και φόργουορντ) το παρελθόν του αλλά και το μέλλον κάποιων κοντινών του προσώπων. Η ταινία έχει πολλά συμπαθητικά εφέ κι έχει παραμυθένιο ντεκόρ ειδικά στις σκηνές από τις αναμνήσεις του Νασέρ Αλί Χαν. Είναι γεμάτη από νοσταλγία για την δεκαετία του 50, γενικότερα για την εποχή πριν την επανάσταση. Παρακολουθείται αρκετά ευχάριστα, μόνο που θα ήθελα κανένα μισάωρο παραπάνω για να γνωρίσουμε καλύτερα τους χαρακτήρες και να καταλάβουμε τα πάθη τους.
Αλλά καλώς η κακώς, το «κοτόπουλο με δαμάσκηνα» δε με ενδιαφέρει τόσο σαν ταινία, αλλά σαν δείγμα ευρωπαϊκής παραγωγής με διεθνές καστ που κάνει βόλτες στα φεστιβάλ του κόσμου. Και φυσικά θα μπορούσε άνετα να μπει στην κατηγορία του «όχι και τόσο ιρανικού κινηματογράφου», είναι δηλαδή μια ταινία γυρισμένη από ανθρώπους που ζουν στη Δύση, κι έχει σκοπό να παρουσιάσει το Ιράν στους δυτικούς θεατές.

Το διεθνές Καστ

Πρώτα απ' όλα πρωταγωνιστής είναι ο διάσημος Γάλλος ηθοποιός (και προσφάτως σκηνοθέτης) Mathieu Amalric, ο οποίος δε μοιάζει ιδιαίτερα με Ιρανό, και είναι προφανές ότι τον διάλεξαν για να δώσει αίγλη (εισιτήρια) στην ταινία. Μια άλλη διάσημη ηθοποιός που είναι άσσος δε τέτοιου είδους παραγωγές είναι η Isabella Rossellini που παίζει για λίγα λεπτά τη μητέρα του πρωταγωνιστή. Ο μαροκινής καταγωγής Jamel Debbouze που επίσης δε θυμίζει και πολύ Ιρανό αλλά έχει πρόσωπο αρκετά ανατολίτικο παίζει τον ιδιοκτήτη ενός παλαιοπωλείου. Παίζουν και η Κιάρα Μασρτρογιάνι (λίγα δευτερόλεπτα) και η Πορτογαλέζα Maria de Medeiros. Η μοναδική Ιρανή ηθοποιός μου φαίνεται ότι είναι η Γκολσιφτέ Φαραχανί που οι διάλογοι της δεν ξεπερνούν τις 20 λέξεις. Τη Φαραχανί την λυπάμαι γιατί στο Ιράν ήταν απ' τις πιο δημοφιλείς ηθοποιούς, και τώρα στην εξορία είναι αναγκασμένη να παίζει δεύτερους ρόλους σε όπως και να το κάνουμε δευτεροκλασάτες αρτιστίκ ταινίες. Γιατί είναι ξένη, πολύ μελαχρινή και άγνωστη στο διεθνές κοινό για να παίξει μεγάλους ρόλους, και μάλλον προορίζεται να παίζει μετανάστριες σε γαλλικά δράματα, μεσανατολίτισσες οποιασδήποτε εθνικότητας, άντε και καμιά Ιρανή καλλονή όποτε της δοθεί η ευκαιρία. Κρίμα.

Το κόμικ και ο (όχι και τόσο ιρανικός) κινηματογράφος

Στο βιβλίο της Σατραπί στο οποίο βασίστηκε η ταινία -είναι παράξενο πως ένα λιτό ασπρόμαυρο κόμικ μετατράπηκε σε μια τόσο πληθωρική και πολύχρωμη ταινία- ο πρωταγωνιστής δεν παίζει βιολί αλλά ταρ, οι σκηνοθέτες όμως αποφάσισαν να το μεταλλάξουν για να είναι πιο προσιτό στο δυτικό θεατή. «Αν έβλεπε ο κόσμος ένα ασυνήθιστο όργανο θα του αποσπούσε την προσοχή και θα έχανε το πανανθρώπινο νόημα της ταινίας που είναι η αγάπη. Εξάλλου το βιολί υπάρχει και στην ιρανική μουσική, είναι διεθνές όργανο». Κάτι τέτοιο φαίνεται να είπε η Σατραπί σε συνεντεύξεις. Με τον ίδιο τρόπο τα ονόματα των δυο παιδιών του πρωταγωνιστή από Φαρζανέ και Μοζαφάρ μετατράπηκαν σε Λιλί και Σιρούς. Η Σατραπί έχει δίκιο: η ταινία της μας είναι γνώριμη, θα μπορούσε να αφορά οποιαδήποτε χώρα. Χαρακτηριστικά δεν υπάρχει ούτε μια σκηνή με τσαντόρ, κι η μόνη που φοράει μαντήλα, η Ροσελίνι, την έχει τυλίξει περίτεχνα γύρω απ' το κεφάλι της. Βέβαια η σκηνή στο μαγαζί όπου ο Νασέρ Αλί αγοράζει το δεύτερο βιολί είναι εμπλουτισμένη (και σε σχέση με το κόμικ) με πολλά ανατολίτικα στοιχεία, και μάλιστα οι δύο άντρες καπνίζουν όπιο, μια αρκετά διαδεδομένη ιρανική συνήθεια. Με λίγα λόγια η ταινία απευθύνεται σε θεατές που τους ξενίζει ένα άγνωστο μουσικό όργανο και τα δύσκολα ιρανικά ονόματα, αλλά δεν έχουν πρόβλημα να δουν την τυπική σκηνή όπου ο ανατολίτης απατεώνας ζαλίζει τον ήρωα με λίγο όπιο.

Η ταινία διατηρεί πολλές απ' τις «σκηνές» του κόμικ και έχει απρόσμενα λίγες αλλαγές. Νομίζω ότι προτιμώ το δεύτερο.

Το Ταρ

Είναι αστείο ότι ένας βιολιστής που έχει γυρίσει τον κόσμο 20 χρόνια ψάχνει στραντιβάριους μέσα σε σκονισμένα ιρανικά παλαιοπωλεία. Πάντως το βιολί χρησιμοποιείται πράγματι στην κλασσική περσική μουσική αν και δεν το βλέπω πια στα σύγχρονα κλασσικά συγκροτήματα.  Το ταρ είναι όμως ένα απ' τα σημαντικότερα μουσικά όργανα της περσικής μουσικής, ίσως και το σημαντικότερο. Ο ήχος του είναι πιο «τραχύς» απ' του βιολιού, πιο «ζωντανός». Πολύ πιο εύκολα θα πίστευα ότι κάποιος πεθαίνει για ένα ταρ παρά για ένα ψυχρό βιολί.

Και λίγο ταρ: (Στο πρώτο βίντεο είναι ο Qolam Hossein Bigjeh-Khani και στο δεύτερο ο Jalil Shahnaz)

Το παραπάνω είναι απόσπασμα από ένα μεγαλύτερο κομμάτι, που υπάρχει ολόκληρο στο youtube. Και τέλος ο θρυλικός Shahnazi (προσοχή άλλος ο Shahnaz άλλος ο Shahnazi) :

Διάλεξα παλιότερα βίντεο, απ' την εποχή που οι μουσικοί φορούσαν κοστούμια κι όχι «παραδοσιακές» φορεσιές. Βέβαια υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί σύγχρονοι παίχτες του ταρ, πχ. ο Alizadeh, ή ο Lotfi. Απλά τα προηγούμενα είναι τ' αγαπημένα μου.

Κι ένα βίντεο με σετάρ (άσχετο αλλά μ' αρέσει πολύ) :