Τρεις ιρανικές ταινίες με κοινό θέμα τα χαλιά

Gabbeh (1996) του Mohsen Makhmalbaf

Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, φτάνει σε ένα ποτάμι, όπου πλένουν το χαλί τους. Η γυναίκα είναι ντυμένη με ένα γαλάζιο παραδοσιακό φόρεμα, και ο άντρας της, για άγνωστο λόγο μιλάει τραγουδιστά. Το χαλί που πλένουν λέγεται γκαμπέ (γκιαμπέ) και είναι ένα παραδοσιακό είδος χαλιού, σχετικά πιο απλό από τα συνηθισμένα περσικά χαλιά. Αυτό το χαλί λοιπόν παίρνει μαγικά τη μορφή μιας νέας όμορφης γυναίκας, ντυμένης σαν την γριά, και η οποία αρχίζει να διηγείται την ιστορία της. Ανήκει σε μια φυλή νομάδων και είναι λυπημένη γιατί ο πατέρα της δεν την αφήνει να παντρευτεί τον άντρα που αγαπά, έναν καβαλάρη που τους ακολουθεί από μακριά. Έτσι αρχίζει αυτή η ταινία και στη διάρκεια της βλέπουμε κυρίως την καθημερινή ζωή των νομάδων, τις φάσεις που περνάει η ζωή τους (γάμος, γέννηση, θάνατος,) και οι οποίες αποτυπώνονται στα χαλιά που φτιάχνουν. Παράλληλα υπάρχουν και σκηνές ενός περιπλανώμενου δασκάλου που προσπαθεί να διδάξει τα παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα να πάνε σχολείο. Διάβασα ότι για το Γκαμπέ, ο Μαχμαλμπάφ, εμπνεύστηκε από τον Παρατζάνοφ, αλλά εκτός από το θέμα των χαλιών που υπάρχει στο Χρώμα του Ροδιού, το ενδιαφέρον για τις παραδοσιακές κουλτούρες, ίσως και κάποιες σκηνές (η μικρή που χάνει την κατσίκα) ή το περίεργο μοντάζ(;), δε βρήκα μεγάλες ομοιότητες με το έργο του Παρατζάνοφ. Ο Μαχμαλμπάφ έχει το δικό κάπως αναρχικό και φαινομενικά τουλάχιστον πρόχειρο στιλ σκηνοθεσίας. Μπορεί το σενάριο να είναι κάπως κοινότυπο -όλες οι ταινίες γύρω από παραδοσιακές κοινωνίες επικεντρώνονται σε γάμους, κηδείες και άλλες εξωτικές τελετές- αλλά το Γκαμπέ έχει πολύ ωραία σκηνοθεσία και πανέμορφες εικόνες, είναι ένας ύμνος στα χρώματα.

Dokhtaran-e khorshid [ Daughters of the Sun] (2000) της Maryam Shahriar

 

Η αλήθεια είναι ότι οι Κόρες του Ήλιου μου θύμισαν περισσότερο τον Παρατζάνοφ, μια που το φερε η κουβέντα, ειδικά στα πρώτα λεπτά με τα σύντομα πλάνα όπου η κάμερα δεν το κουνάει από τη θέση της, ίσως και λόγω της μουσικής. Η ιστορία είναι σχετικά συνηθισμένη: ένα κορίτσι, η Αμανγκολ μεταμφιέζεται σε αγόρι για να πιάσει δουλειά ως μαθητευόμενη σε μια (ας το πούμε) βιοτεχνία χαλιών. Εδώ η δημιουργία των χαλιών παίζει κεντρικότερο ρόλο και δεν έχει τη ρομαντική και φολκλορική χροιά που βρίσκουμε στο Γκαμπέ. Αντίθετα, η πρωταγωνίστρια και τα υπόλοιπα κορίτσια που δουλεύουν μαζί της, αυτές όμως χωρίς να είναι ντυμένες αγόρια, υποφέρουν από τις σκληρές συνθήκες εργασίας. Μια από αυτές ερωτεύεται την Αμανγκόλ χωρίς να ξέρει το πραγματικό φύλο της (ή μήπως το χει καταλάβει;) και η Αμανγκόλ φαίνεται να ανταποκρίνεται ή μπορεί απλά να την συμπαθεί. Ίσως και λόγω λογοκρισίας το θέμα δε γίνεται ποτέ σαφές. Το στιλ της Σαριάρ είναι αρκετά λιτό, χωρίς μελοδραματισμούς και με αρκετούς συμβολισμούς σε μια πολύ μουντή και καταθλιπτική ατμόσφαιρα. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα ταινία και δυστυχώς η σκηνοθέτισσα δεν έχει ξαναγυρίσει άλλη, άγνωστο γιατί.

Kaze no jûtan [The wind carpet] (2003) του Kamal Tabrizi

Σ'αυτήν την ταινία ένα γιαπωνέζος με την κόρη του πηγαίνουν στο Ιράν, και μάλιστα στο Εσφαχάν για να παραλάβουν ένα χαλί που έχουν παραγγείλει. Συμβαίνουν διάφορα αστεία περιστατικά που έχουν σχέση με τις υποτιθέμενες διαφορές περσικού-γιαπωνέζικου πολιτισμού. Το κοριτσάκι βρίσκει όπως είθιστε ένα αγοράκι με το οποίο γίνονται φίλοι , και φυσικά ερωτεύονται. Η διαδικασία της δημιουργίας του χαλιού περιγράφεται εδώ με περισσότερες λεπτομέρειες από τις άλλες ταινίες, και ίσως να παρουσιάζονται πραγματικοί επαγγελματίες, γιατί παρατήρησα οτι κάποιοι έδεναν τους κόμπους πολύ γρήγορα. Νομίζω οτι σκοπός του σκηνοθέτη ήταν να δείξει ακριβώς τα χαλιά αλλά και άλλλες πολιτισμικές ιδιαιτερότητες τις χώρας του, αφού υπάρχει και ξενάγηση στο Εσφαχάν, αλλά και ανακαίνιση παλατιών και φυσικά ένας γάμος. Για μένα είχε αρκετό ενδιαφέρον , αλλά νομίζω οτι προορίζεται μάλλον για τα παιδιά.