Dayereh (2000). Ο κύκλος είναι μάλλον η πιο διάσημη ταινία του Παναχί που πήρε μάλιστα το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2000. Παρόλο που έχει αρκετές ομοιότητες με τις δυο προηγούμενες ταινίες του, όπως ότι εκτυλίσσεται στους δρόμους της Τεχεράνης όπου οι πρωταγωνίστριες ψάχνουν να βρουν κάτι, ενώ γύρω τους ακούγονται «τυχαίες» συζητήσεις περαστικών, έχει διαφορά στη σημασία της πλοκής και στον έντονο κοινωνικό προβληματισμό. Ενώ στο «Άσπρο Μπαλόνι» και τον «Καθρέπτη» βλέπουμε δυο μικρά κορίτσια να προσπαθούν να λύσουν ασήμαντα προβλήματα της καθημερινότητας, στον « Κύκλο» πρωταγωνίστριες είναι γυναίκες του περιθωρίου οι οποίες αγωνίζονται για την ελευθερία τους σε μια εχθρική προς αυτές κοινωνία. Οι δύο βασικές ηρωίδες είναι η Ναργκές με το εκφραστικό βλέμμα που έχει βγει από τη φυλακή με άδεια και προσπαθεί να το σκάσει για το χωριό της, και η Παρί που έχει δραπετεύσει και θέλει να κάνει έκτρωση παράνομα. Εκτός από αυτές γνωρίζουμε και άλλες γυναίκες. Χαρακτηριστικά η ταινία αρχίζει με το άνοιγμα ενός παραθύρου σε αίθουσα τοκετών και μια νοσοκόμα να φωνάζει τους συγγενείς της «Σολμάζ Γκολαμπί» και τελειώνει το βράδυ της ίδια μέρας με ένα αστυνόμο να ανοίγει το παραθυράκι ενός κελιού να ζητάει και πάλι τη Σολμάζ Γκολαμπί. Έτσι κλείνει ο κύκλος της φυλάκισης των γυναικών. Στην ταινία υπάρχουν πολλοί συμβολισμοί: ο κύκλος, ο γάμος, το τσιγάρο που είναι σύμβολο ελευθερίας, και καταφέρνει να το ανάψει με χίλιες δυσκολίες μια πόρνη στο δρόμο για τη φυλακή. Οι ιστορίες της κάθε ηρωίδας μένουν αποσπασματικές, ποτέ δεν μαθαίνουμε πώς κατέληξαν σ' αυτήν την κατάσταση. Τα πρόσωπα τους είναι ταλαιπωρημένα, με πρόωρες ρυτίδες, λαδωμένα μαλλιά, κι αυτό δίνει στην ταινία μια αυθεντικότητα που δε θα υπήρχε αν στη θέση τους έπαιζαν καλλίγραμμες και ανέκφραστες καλλονές, όπως συνηθίζεται.
Η ισλαμοφοβία. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα όταν τέλειωσε η ταινία, όταν την πρωτοείδα στην εφηβεία μου, ήταν ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτές οι γυναίκες είναι «λογικά», αφού πρόκειται για φυγάδες και παράνομες. Όντως με μικρές τροποποιήσεις θα μπορούσε να έχει γυριστεί ο κύκλος σε όλες σχεδόν τις δυτικές πρωτεύουσες. Μήπως δεν υπάρχει σεξουαλική παρενόχληση στην Ελλάδα; Σε πόσες χριστιανικές χώρες επιτρέπεται η έκτρωση τον τέταρτο μήνα; Ή μήπως ξέρει κανείς ξενοδοχεία όπου μπορείς να μείνεις χωρίς να δώσεις ταυτότητα; Και οι αισθησιακές πόρνες που χαίρονται τη ζωή τους υπάρχουν μάλλον στον κινηματογράφο και όχι στην πραγματική ζωή. Και δεν στηρίζουν όλοι οι γονείς τα παιδιά τους που καταζητούνται απ' την αστυνομία. Κι αν δεν έχεις λεφτά δεν έχεις πολλές επιλογές πουθενά στον κόσμο. Πιστεύω όμως ότι στην ταινία δεν έχουν τόση σημασία οι προσωπικές ιστορίες της κάθε γυναίκας- εξάλλου δε μαθαίνουμε και πολλά πράγματα γι ' αυτές, αλλά λειτουργούν περισσότερο σαν σύμβολα καταπίεσης.
Είναι όμως και κάτι άλλο: οι καταστάσεις που περιγράφονται στον Κύκλο είναι υπερβολικές και δίνουν λάθος εικόνα για το Ιράν σε όσους -και είναι οι περισσότεροι- τις θεωρούν ρεαλιστικές. Οι γυναίκες στο Ιράν μπορούν να κυκλοφορήσουν ελεύθερα χωρίς συνοδεία. Το ίδιο και να ταξιδέψουν, παρά την περίεργη σκηνή όπου ο υπάλληλος δε δέχεται να πουλήσει εισιτήριο λεωφορείου σε ασυνόδευτη γυναίκα εκτός αν είναι φοιτήτρια (!). Το κάπνισμα δεν απαγορεύεται στις γυναίκες. Αν και η αλήθεια είναι ότι ένα κορίτσι από σπίτι δε θα κάπνιζε στο δρόμο. Και φυσικά οι Ιρανοί δε χωρίζουν τις γυναίκες τους επειδή γέννησαν κορίτσι!
Βέβαια είναι φυσικό ο σκηνοθέτης να παρουσιάζει κάποιες υπερβολές για να μιλήσει για την πραγματικά δύσκολη θέση της γυναίκας στο Ιράν, και για δημιουργήσει αυτή την ατμόσφαιρα καταδίωξης στην ταινία του, και δεν ευθύνεται ο Παναχί που ο κάθε ανίδεος δυτικός τα παίρνει όλα στην κυριολεξία. Και να ξαναχρησιμοποιήσω το παράδειγμα του Κυνόδοντα, που δεν περιγράφει κυριολεκτικά την ελληνική οικογένεια. Το πρόβλημα είναι ότι σε όσες κριτικές διάβασα- και διάβασα αρκετές-, οι άνθρωποι φαίνονται να πιστεύουν ότι όντως «έτσι είναι το Ιράν» κι ακόμα χειρότερα, και άσχετα με την πρόθεση του σκηνοθέτη έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα ισλαμοφοβίας και πιο συγκεκριμένα ιρανοφοβίας που έχει αρχίσει να μου τη δίνει. Δεν λέω ότι ο «Κύκλος» δημιούργησε αυτό το κλίμα, απλά έγινε αφορμή για πολλούς να επιβεβαιώσουν πόσο σκοταδιστικό είναι τελικά αυτό το Ισλάμ.
5 σχόλια:
simurgh, δεν είναι μόνο ο κύκλος. Δες τις ταινίες της Tahmine Milani, δες το μήλο της σαμίρα μαχμαλμπάφ, δεν το "τη μέρα που έγινε γυναίκα" της Μαρσιγιέ Μεσκινί, διάβασε το "Διαβάζοντας τη Λολίτα στην Τεχεράνη" της Αζάρ Ναφισί, και θα αποκτήσεις μια πιο πλήρη εικόνα. Δεν είναι τυχαίο που σχεδόν όλες οι ιρανές σκηνοθέτιδες είναι φεμινίστριες. Είμαι από αυτούς που έχουν ισλαμοφοβία και ας είναι οι ιρανικές ταινίες πρώτες στην προτίμησή μου.Δες και τις "Σιωπές του παλατιού" της Μουφίντα Τλατλί (Τυνίσια αυτή). Παρεμπιπτόντως, δεν ξέρω αν είδες ένα βίντεο κλιπ που κυκλορόρησε στο διαδίκτυο, όπου ένας μουλάς, νομίζω από κάποιο κράτος του κόλπου, έδινε οδηγίες πώς να δέρνει κανείς τη γυναίκα του χωρίς να της προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες. Ένα άλλο βίντεο κλιπ επίσης, όπου ο απαγχονισμός ήταν δημόσιο θέαμα και ο όχλος φώναζε εκστασιασμένος Αλάχ Ακμπάρ. Δυστυχώς το Ισλάμ ζει το μεσαίωνά του, από όπου εμείς ξεφύγαμε πριν κάμποσους αιώνες (δεν καίμε πια τις μάγισσες). Την καλησπέρα μου simourgh
Σίγουρα υπάρχουν πολλά που με ενοχλούν και στο ισλάμ, και στον τρόπο που εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα, και στη πολιτική κατάσταση στο Ιράν, και για τη θέση της γυναίκας στα μουσουλμανικά κράτη. Αλλά αυτό σε σημαίνει πως πρέπει να κάνουμε το Ιράν/ το ισλάμ σύμβολο καταπίεσης και ανελευθερίας. Αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Να καταγγέλλουμε την έλλειψη ελευθερίας όπου την βλέπουμε ναι. Να κατηγορούμε μόνο το Ιράν είναι υποκρισία.
Και για να μην μιλώ γενικά στην Ινδία σκοτώνουν τα κορίτσια μόλις γεννηθούν, η θέση της χήρας είναι απίστευτα χαμηλή, πολλά κορίτσια οδηγούνται στην πορνεία, υπάρχει και το έθιμο να σκοτώνεις τη γυναίκα σου αν η προίκα της είναι χαμηλή. Υπάρχει και η απαίσια κοινωνία των καστών. Δεν έχω ακούσει ή διαβάσει όμως να μιλάνε για την Ινδία με αηδία, όπως συμβαίνει για το Ιράν.
Για να μην πω για τη θέση της γυναίκας στη δυτική κοινωνία που είναι μεγάλο κεφάλαιο.
Και το θέμα μένει ότι στον Κύκλο οι καταστάσεις περιγράφονται με μια υπερβολή - λογικό για μαι ταινία - αυτό όμως δεν γίνεται αντιληπτό από τους χριστιανούς. Απ΄όσες κριτικές διάβασα μόνο ένας Ινδός μπλόγκερ έγραψε ότι πήγε στο Ιράν και τα πράγματα δεν είναι έτσι.
Κατα τα άλλα συμφωνώ ότι από το Μεσαίωνα ξεφύγαμε, τουλάχιστον από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και μετά. Αν εξαιρέσουμε τη Γιουγκοσλαβία.
Απο την αλλη αδερφε και μετα το σημερινο σου αρθρο που μολις διαβασα,δεν ειναι εξισου ισοπεδωτικο να χρησιμοποιουμε απολυτους ισχυρισμους στυλ "τιποτα δεν θα σας συμβει στο Ιραν" οταν μιλαμε για μια χωρα 100 εκατομμυριων διαφορετικων ψυχων?Ναι φυσικα ειναι αστοχο να επισωρευεται η κριτικη για ολους τους συγχρονους σκοταδισμους στο Ιραν,αλλα δεν νομιζω πως καποιος με αρκετα καλη αισθηση του κοσμου το κανει αυτο.Περι ισλαμοφοβιας,ειχα συμμετασχει σε μια εκτεταμενη συζητηση στην σελιδα της Αφροδιτης Αλ Σαλεχ περι αυτου αλλα και για την στοχοποιηση των αλλοδαπων,και η θεση μου ηταν η εξης...
Καθε μαζικη φοβια,προκειμενου να αναπτυχθει,χρειαζεται εστω και ελαχιστα ερεισματα απο την πραγματικοτητα που βιωνει κανεις.Απο εκει και περα καποια φαινομενα αντιμετωπιζονται με υστερια και υπερβολη,αφου αναλαμβανουν δραση οι διογκωτες φαινομενων.Σφαζει ενας αλλοδαπος εναν Ελληνα,και οι καθολικισμοι τυπου "ολοι οι ξενοι ειναι εγκληματιες" δινουν και παιρνουν.Ειναι ομως το ιδιο ανερειδη θεση οσο και το οτι ολοι οι μεταναστες ειναι "καλοι και τιμιοι ανθρωποι".
Το ιδιο ισχυει και για το Ισλαμ.Σαφως και δεν ειναι ολοι οι μουσουλμανοι προθυμοι να ξυλοκοπησουν την γυναικα τους,να κανουν κλειτοριδεκτομη στην κορουλα τους,να ανατιναξουν ενα λεωφορειο γεματο κοσμο και ολα τα συναφη.
Αλλο ομως να σταθμιζουμε το ευρος ενος φαινομενου ωστε να ειμαστε ακριβοδικαιοι,και αλλο να αρνουμαστε ολικα την υπαρξη του φαινομενου.Δεν ειναι αγγελικα πλασμενες οι χριστιανικες κοινωνιες της δυσης,αλλα οπως και να το κανουμε οι ακροτητες που λαμβανουν χωρα στις ισλαμικες χωρες αλλα δυστυχως και οπου υπαρχει μεγαλη μουσουλμανικη κοινοτητα ειναι σαφως λιγοτερο εντοπιστεες εκει.Το τονιζω παντως,μια προπαγανδα και μια φοβια προς συγκεκριμενη πλευρα για να συσταθει,πρεπει να εχει ενα καποιο ερεισμα.Δεν υπαρχει οικολογικοφοβια,γιατι πολυ απλα δεν εχει βρεθει κανεις φανατικος οικολογος να βαλει βομβα σε ενα συλλογο κυνηγων,η δεν υπαρχει χορτοφαγοφοβια(χχαχα) γιατι δεν νομιζω κανεις απο εμας να εχει γινει μαρτυρας φονου η κακοποιησης καποιου που τρωει κρεας απο μεριδα φανατικων χορτοφαγων.αν υπαρξουν τετοια φαινομενα,μοιραια θα αναπτυχθει και φοβια προς αυτες τις ομαδες.Δεν ειναι ολοι οι ιντερνετικοι αγνωστοι παιδεραστες που ψαχνουν για την "λεια" τους,αλλα δεν μπορει να αρνηθει κανεις το φαινομενο της υπαρξης τους.Για αυτο και οι γονεις φοβουνται,αλλος περισσοτερο αλλος λιγοτερο
Συμφωνώ ότι"κάτι πάει στραβά με το ισλάμ" και βασικά με εκνευρίζουν το ίδιο οι προοδευτικοί και προοδευτικές που δε δέχονται καν να συζητήσουν για το θέμα. Έτσι δημιουργείτε ένας φαύλος κύκλος που ο ένας κατηγορεί τον άλλο.
Όμως όπου βλέπω να αποδίδονται στο ισλάμ κατηγορίες που δεν ισχύουν, ή όπου βλέπω υποκρισία (πχ. είναι μαγκιά να έχεις πολλές γκόμενες ταυτόχρονα, αλλά οι μουσουλμάνοι είναι απολίτιστοι που έχουν πολυγαμία- θα μπορούσα να κάνω μια τεράστια λίστα) τότε μιλάω για ισλαμοφοβία.
Τώρα για το Ιράν συγκεκριμένα, υπάρχει μεγάλη άγνοια, και απ 'ότι κατάλαβα έχει γίνει το σύμβολο του ισλαμικού σκοταδισμού για τους δυτικούς. Κι αυτό με ενοχλεί. Πραγματικά όποια πέτρα και να σηκώσεις, θα βρεις μια βλακεία για το Ιράν.
Έχω ακούσει πχ. στο άσχετο : αν νομίζεις ότι ο χριστιανισμός δεν είναι καλή θρησκεία, πήγαινε στο Ιράν να φορέσεις μπούρκα. Το να μισείς πάλι ένα αραβικό κράτος και να μη ξέρεις ότι δεν είναι αραβικό πού το πας;
"Στο Ιράν τίποτα δε θα σας συμβεί" αν πάτε σαν τουρίστες ...ισχύει, αν δε μπλέξεις με ναρκωτικά, πολιτικές κτλ., αλλά και να μπλέξεις πάλι μάλλον τίποτα δε θα πάθεις. Μπορεί να πάθεις αφυδάτωση αν κάνεις πεζοπορία στην έρημο. Αντίθετα έχω ακούσει μεγάλο ποσοστό ταξιδιωτών στη Βραζιλία πχ ή την Ιταλία να τους έχουν συμβεί διάφορα.
Δημοσίευση σχολίου