Fontane - Effi Briest (1974) του Rainer Werner Fassbinder

Το μυθιστόρημα του Theodor Fontane «Effi Briest» γράφτηκε στο τέλος του 19ου αιώνα και είναι ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα της γερμανικής λογοτεχνίας. Η ηρωίδα του η Έφη είναι η μοναδική κόρη μιας ευκατάστατης οικογένειας. Στα 17 της παντρεύεται τον βαρόνο von Innstetten, ο οποίος πριν 20 χρόνια ήταν ερωτευμένος με τη μητέρα της- και η μητέρα της ήταν ερωτευμένη, αλλά όταν εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο πλουσιότερος και ωριμότερος κύριος Μπριστ, διάλεξε σοφά να παντρευτεί αυτόν που θα της εξασφάλιζε μια καλύτερη ζωή. Τα πράγματα όμως άλλαξαν και ο βαρόνος είναι τώρα πολύ πιο πλούσιος, και είναι και βαρόνος. Αν τον παντρευτείς, λέει η κυρία Μπριστ στην κόρη της, θα είσαι στα 17 σου ανώτερη κοινωνικά απ' ότι εγώ στα 40 μου. Η Έφη στον νεανικό ενθουσιασμό της (για κοινωνική καταξίωση) δέχεται να παντρευτεί. Όμως ο γάμος αυτός δεν θα είναι επιτυχημένος.
Στο μυθιστόρημα του Φοντάνε δεν υπάρχουν σκληροί και ύπουλοι άνθρωποι ούτε έντονα πάθη, όλοι έχουν καλές προθέσεις και προσπαθούν να κάνουν αυτό που θεωρούν σωστό, απλά κάτι πάει στραβά. Ο συγγραφέας όμως δε μας δίνει απαντήσεις στο τι ή ποιος έφταιξε.

Η ταινία του Φασμπίντερ είναι αρκετά πιστή στο πρωτότυπο, νομίζω μάλιστα ότι οι διάλογοι έχουν μεταφερθεί αυτούσιοι απ' το βιβλίο, και ανάμεσα στις σκηνές ο ίδιος ο σκηνοθέτης διαβάζει αποσπάσματα του βιβλίου. Δεν έχει γίνει καμιά προσπάθεια να εκσυγχρονιστεί η ιστορία, ούτε κρίνονται οι πράξεις των ηρώων.
Πάντως η ταινία είναι (προφανώς) αρκετά παράξενη και δε θυμίζει σε πολλά τις συνηθισμένες ταινίες εποχής, αν και τα κουστούμια είναι πολύ ωραία, και η ασπρόμαυρη φωτογραφία επίσης. Πρώτα απ' όλα οι ηθοποιοί μιλάνε άψυχα, και μερικές φορές μοιάζει σαν να απαγγέλλουν. Μετά οι σκηνές είναι σύντομες και έχουμε και το voice-over αλλά και γραπτά κείμενα ανάμεσα τους. Έχουμε και συμβολισμούς όπως οι καθρέπτες που συχνά βλέπουμε ολόκληρους διαλόγους μόνο μέσα από καθρέπτες. Παρεμπιπτόντως, από διαλόγους άλλο τίποτα.

Προσωπικά μου άρεσε πάρα πολύ η ταινία, και το μόνο που θα ήθελα ήταν μια πιο νεανική και αυθόρμητη Έφη, γιατί ενώ όλοι λένε ότι είναι ένα άγριο και παθιασμένο πλάσμα, στην πραγματικότητα η Hanna Schygulla είναι ψυχρή. Μου έλειψε και λίγο συναίσθημα ειδικά προς το τέλος. Βέβαια δε μπορώ να πω πως θα φανεί η ταινία σε κάποιον που δεν είναι εξοικειωμένος με το βιβλίο και δε ξέρω τι παίζει με τους υπότιτλους, γιατί οι διάλογοι είναι πολλοί και δύσκολοι και δε ξέρω αν είναι καλά μεταφρασμένοι ή κατανοητοί. Πάντως εγώ τους έχασα από το πρώτο λεπτό και προτιμούσα να ακούω  κατευθείαν τα γερμανικά που κουτσά στραβά τα καταλαβαίνω.

Η Έφη Μπριστ, όπως ξέρει κάθε Γερμανός (είναι σπόιλερ), λίγο καιρό μετά την αποκάλυψη της μοιχείας της και το χωρισμό της από το σύζυγο και το παιδί της, πεθαίνει μετανιωμένη. Αντίθετα όμως με την τέχνη που σκοτώνει τις μοιχαλίδες και όποιον άλλο τολμάει να τα βάλει με τις νόρμες της κοινωνίας, η ίδια η κακούργα κοινωνία είναι πολλές φορές πιο μεγαλόψυχη: η Elisabeth von Plotho, η ιστορία της οποίας ενέπνευσε τον Φοντάνε για να γράψει την «Έφη Μπριστ», πέθανε το 1952 σε ηλικία 99 χρονών! Μετά το διαζύγιο της, δούλεψε σαν νοσοκόμα και φαίνεται ότι έζησε μια σχετικά άνετη ζωή και δε μετάνιωσε για την εξωσυζυγική σχέση της.