Gone with the Wind (1939)

Παρόλο που δεν το συνηθίζω, σήμερα θα γράψω για μια απ' τις πιο δημοφιλείς ταινίες όλων των εποχών, το θρυλικό «Όσα παίρνει ο άνεμος». Κι αυτό γιατί μερικές σκηνές είναι απλά υπέροχες, η φωτογραφία, τα χρώματα είναι τέλεια, είναι από τα καλύτερα που έχω δει ποτέ σε ταινίες. (Ήταν βέβαια και το ριπ πολύ καλό). Δεν έχω δει βέβαια πολλές ταινίες αυτής της εποχής και δε ξέρω πως έβαλαν το χρώμα στο υποθέτω ασπρόμαυρο φιλμ, είναι όμως τόσο μαγικό που μοιάζει ζωγραφισμένο στο χέρι.
Σκοπός της ταινίας είναι να παρουσιάσει το χαμένο παράδεισο του Αμερικανικού Νότου λίγο πριν από τον εμφύλιο και την παρακμή (οικονομική και ηθική) που ακολούθησε μετά την ήττα στον πόλεμο. Ο Νότος μοιάζει πράγματι κομμάτι ενός παραμυθιού, δεν είναι μόνο τα χρώματα, τα τοπία, οι τουαλέτες των δεσποινίδων, είναι και το σενάριο που θέλει όλους τους νότιους ευγενείς κι ανέμελους, και οι ερμηνείες των ηθοποιών που είναι πολύ ψεύτικες, θεατρινίστικες και δίνουν στην ταινία μια «ελαφρότητα». Οι χαρακτήρες από την εγωίστρια Σκάρλετ μέχρι τον τελευταίο καθυστερημένο σκλάβο είναι όλοι σχηματικοί, κι αν έχει διαβάσει κανείς λογοτεχνία του 19ου αιώνα -το βιβλίο βέβαια γράφτηκε τον 20ο-, τους έχει συναντήσει άπειρες φορές, κι αυτούς και τα προβλήματά τους. Υπάρχει η αγνή παρθένα που γίνεται αγνή σύζυγος, ο γοητευτικός ξένος, η καλλονή που κάνει θραύση στα σαλόνια, αλλά θέλει να ξεφύγει απ' τα στενά όρια της γυναικείας ζωής, η πιστή υπηρέτρια, οι κουτσομπόλες καθωσπρέπει θείτσες, οι γάμοι που φέρνουν χρήμα, η τιμωρία της ηρωίδας που διαπράττει ύβρι με τη (σεξουαλική) της συμπεριφορά. Δε λείπουν και τα μεγάλα λόγια και οι θυσίες για έναν ανώτερο σκοπό που είναι βασικά χαρακτηριστικά του αμερικάνικου κινηματογράφου. Με λίγα λόγια το σενάριο είναι παιδαριώδες, εφάμιλλο της χειρότερης σαπουνόπερας. Όσο για την ερμηνεία της Λι, παραείναι ψεύτικη και υστερική και θυμίζει τη Βουγιουκλάκη. Άλλοι ηθοποιοί όπως η de Havilland είναι πιο ψύχραιμοι.
Όλα αυτά τα μειονεκτήματα, στην πραγματικότητα δε με ενόχλησαν ιδιαίτερα, η έλλειψη ρεαλισμού μάλλον πρόσθεσε στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας παραμυθιού, και τις πρώτες δυο με δυόμιση ώρες έβλεπα να περνάν από μπροστά μου οι πανέμορφες εικόνες χωρίς να με απασχολεί η γελοιότητα και η αντιδραστικότητα του σεναρίου. Προς το τέλος όμως ή τα χρώματα έχασαν τη ζωηράδα τους ή η υπόθεση παρατράβηξε σε διάρκεια κι άρχισε να επαναλαμβάνεται ή τέλος πάντων βαρέθηκα τον χρωματιστό αυτόν κόσμο κι άρχισα να χάνω την υπομονή μου. Δηλαδή άρχισε να μου τη δίνει η κενότητα των χαρακτήρων που δε με ενδιέφεραν καθόλου, και δε μπορούσα να μην προσέξω τις αδυναμίες του σεναρίου.
Συνολικά από τα πιο ενοχλητικά στοιχεία που δυσκολεύομαι να τα συγχωρέσω είναι η απεικόνιση των σχέσεων των σκλάβων με τα αφεντικά τους που είναι πολύ γλυκερή. Όλοι ανεξαιρέτως οι μαύροι είναι ηλίθιοι, δουλοπρεπείς και λατρεύουν τα αφεντικά τους, πολλοί μάλιστα παρελαύνουν με περηφάνια προς το μέτωπο για να σώσουν τους άσπρους αφέντες. Δε θα έχανε τίποτα η ταινία που έτσι κι αλλιώς επικεντρώνεται στα ερωτικά της Σκάρλετ, αν έδειχνε έστω κι ελάχιστα την άλλη πλευρά. Διάολε δε λέω ότι δεν υπήρχαν μαύροι που επέλεξαν να πεθάνουν για να μη χάσουν τα λατρεμένα τους αφεντικά το δικαίωμα να πουλάν τη μαύρη οικογένειά τους όποτε γουστάρουν, αλλά αυτή την κατάσταση κατάπτωσης του χόμο σάπιενς σε επίπεδο ελεεινότερο του σκύλου δε θα την άφηνα ποτέ ασχολίαστη, πόσο μάλλον θα την εκθείαζα.
Το άλλο που με μπερδεύει ακόμα περισσότερο είναι ότι -ΣΠΟΙΛΕΡ- η Σκάρλετ ερωτεύεται το σύζυγό της μόνο αφού αυτός την ...βιάσει. Οκ, έχουμε υλικό σαπουνόπερας, και οι σκληροί άντρες που υποτάσσουν σκληρές γυναίκες είναι απ' τα μεγαλύτερα κλισέ της (παλιότερης) λογοτεχνίας, αλλά εδώ νομίζω ότι ξέφυγε λίγο.
Αλλά να ξαναγυρίσω σ' αυτά που μου άρεσαν περισσότερο: οι σκηνές μέσα από κλειστό χώρο όπου φαίνεται η θέα απ' το παράθυρο, οι σιλουέτες των ανθρώπων με φόντο τον ουρανό, και η παράξενη αυτή η σκηνή όπου η Σκάρλετ ξεφεύγει απ' το δωμάτιο όπου 10-20 δεσποινίδες κοιμούνται στο σπίτι του οικοδεσπότη τους, αραδιασμένες σε κρεβάτια, στρώματα και καναπέδες, ντυμένες με τα εσώρουχα της εποχής, ενώ μικρές σκλάβες τους κάνουν αέρα μ' ένα φτερό.