Πέμπτη 5 Απριλίου 2012

Metropolitan (1990) του Whit Stillman

Μια παρέα από φοιτητές της ανώτερης κοινωνικής τάξης του Μανχάταν συναντούνται στο σπίτι μιας φοιτήτριας αλλά και σε χορούς, ή σε λέσχες, στη σύντομη διάρκεια των διακοπών των Χριστουγέννων. Στα πάρτυ αυτά τους βλέπουμε να συζητάνε για την κοινωνία, τη ζωή, την πολιτική, τις σχέσεις, την τέχνη.  Όλοι τους είναι μορφωμένοι, με σπουδές στα καλύτερα πανεπιστήμια, έχουν επίγνωση των προνομίων τους, και ένα από τα θέματα που τους απασχολούν περισσότερο είναι η μοίρα της κοινωνικής τους τάξης. Σιγά σιγά γνωρίζουμε καλύτερα τους χαρακτήρες των αγοριών, ο ένας είναι κυνικός, ο άλλος έχει συνέχεια θεωρίες και προσπαθεί να είναι ηθικός, κι ο πρωταγωνιστής είναι κάπως φτωχότερος απ' τους υπόλοιπους, όλοι όμως είναι υποκριτές και εγωιστές. Πολύ συχνά μάλιστα κατακρίνουν κάποιον για τον τρόπο που φέρεται, για να κάνουν ακριβώς το ίδιο αμέσως μετά. Τα κορίτσια δεν τα γνωρίζουμε τόσο καλά, εξάλλου συζητάνε συνήθως για γκομενικά, με εξαίρεση την Όντρι που είναι αγνή, απλή και ειλικρινής, ακριβώς σαν τις ηρωίδες της Τζέιν Όστιν.
Βασικά η ταινία μοιάζει στη δομή και στο νόημα με μυθιστόρημα της Όστιν: Δεν υπάρχει τόσο δράση όσο διάλογοι, και μέσω των διαλόγων αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας του κάθε ήρωα, ενώ το κεντρικό θέμα είναι πότε και πως οι δύο πρωταγωνιστές θα καταλάβουν ότι είναι πλασμένοι ο ένας για τον άλλον. Στις ομοιότητες είναι βέβαια και το περιβάλλον των πλούσιων νέων με το σαβουάρ βιβρ να έχει αλλάξει ελάχιστα απ' την εποχή της Όστιν. Μάλιστα κάπου εμφανίζεται κι ένας νεαρός βαρόνος
.
Αυτό πάντως που κάνει το Metropolitan να ξεχωρίζει είναι οι πολύ έξυπνοι διάλογοι, που είναι τόσο έξυπνοι που καμιά φορά μπορεί να μην προλάβεις να καταλάβεις την ειρωνεία που κρύβουν.

Το όνομα του Whit Stillman δεν το είχα ξανακούσει ποτέ, αλλά έτυχε ψάχνοντας για διασκευές του «Mansfield Park» να πέσω σε ένα κειμενάκι στη βικιπαίδεια που έλεγε ότι στο Metropolitan οι δυο ήρωες διαφωνούν γι 'αυτό το μυθιστόρημα: ο Τομ πιστεύει ότι είναι παρωχημένο και ότι η ηρωίδα του η Φάννυ Πράις είναι εντελών ασυμπάθιστη, ενώ η Όντρεϊ δεν καταλαβαίνει τι κακό έχει η Φάννυ. Ο Τομ τελικά λέει ότι δεν έχει διαβάσει το βιβλίο, αλλά έχει διαβάσει κριτικές (!).
Κατάφερα να βρω δυο διασκευές του Mansfield Park, η μια χειρότερη από την άλλη, και σκεφτόμουν να κάνω μια ανάρτηση για το πως μπορεί κανείς να καταστρέψει μια ταινία που βασίζεται σε κλασσικό μυθιστόρημα με το να απαλύνει ή να αλλάζει τα συντηρητικά στοιχεία του βιβλίου, αλλά δε βαριέσαι..

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αυτή η ανάρτηση για το κλασσικο μυθιστόρημα που καταστρέφεται θα έχει ενδιαφέρον..

Μη βαριέσαι, γρα΄ψε την!

Καλησπέρα.

Όσο για την ταινία, το Metropolitan, ε αυτό δεν είναι ταινία, είναι εκπομπή λόγου και τέχνης.. τόσος διάλογος ουτε στην τηλεόραση! Πού είναι το παραμικρό στοιχείο που να θυμίζει έστω ότι βλέπουμε ταινία;

δε λεώ, ωραίοι οι διαλογοι πραγματι, όπως λες κι εσυ, αλλά αν είναι ετσι ας διαβάσουμε το σενάριο κατευθείαν.

Simurgh είπε...

Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορώ να πω ότι μου κανε εντύπωση κάτι άλλο στην ταινία εκτός απ' τους διαλόγους, αλλά αυτό δεν είναι τόσο κακό. Εφόσον δεν υπήρχε κάτι ενοχλητικό στην σκηνοθεσία, το έργο μου άρεσε πολύ ακόμα κι αν δεν το ονομάσουμε «ταινία». Μετά, αν κάτι έχει έντονη σημασία (όπως εδώ οι διάλογοι), ίσως είναι καλύτερα τα υπόλοιπα «συστατικά» του έργου, όπως σκηνοθεσία και ερμηνείες, να είναι διακριτικά χωρίς να προσπαθούν να κλέψουν την παράσταση.

Τα κλασσικά μυθιστορήματα είναι αρκετά πολύπλοκα όταν μεταφέρονται στον κινηματογράφο (ή την τηλεόραση) σήμερα. Δεν υπάρχει συνταγή πως να μεταχειριστεί κανείς τα «απαράδεκτα» στοιχεία χωρίς να καταφύγει σε αναχρονισμούς, ή χωρίς να αλλάξει τόσο πολύ την υπόθεση που να γίνει αγνώριστη. Από την άλλη αν μείνουν αυτά τα στοιχεία, είναι πολύ δύσκολο για τους συντελεστές να δείξουν ότι διαφωνούν, τη στιγμή που ο κινηματογράφος «υπνωτίζει» το θεατή και τον πείθει πολύ εύκολα ότι αυτό που πιστεύει ο ήρωας είναι και η αλήθεια που προσπαθεί να μεταδώσει η ταινία. Έτσι την έχουν πάθει σκηνοθέτες που ήθελαν να γυρίσουν ταινίες κατά της βίας, και η ταινία τους τελικά απέκτησε φανατικό κοινό στους ακροδεξιούς. Η περίπτωση του Μάνσφιλντ Παρκ είναι πάντως πολύ ακραία. Μπορεί τελικά να γράψω κάτι γι' αυτό.

Νομίζω, παρακολουθώντας το μπλογκ σου, ότι βλέπεις πράγματα στις ταινίες που εγώ δεν τα βλέπω, που ίσως δεν είμαι ικανή να τα παρατηρήσω επειδή δεν έχω γνώσεις για τον κινηματογράφο. Έτσι μοιραία πέφτει περισσότερο στην αντίληψή μου το σενάριο. Κι από την άλλη, πολλές φορές σκέφτομαι ότι το αν θα μας αρέσει μια ταινία ή όχι εξαρτάται από άσχετους παράγοντες, και πως εκ των υστέρων προσπαθούμε να βρούμε λόγια να δικαιολογήσουμε το «γούστο» μας.

Ανώνυμος είπε...

Καλά, ταινία το ονομάζουμε πάλι, αλίμονο! Και φυσικά το ότι όλα τα υπόλοιπα στοιχεία είναι διακριτικά παρόντα, προφάνως βοηθά τους διαλόγους να αναδειχτούν περισσότερο.

Απλώς λέω ότι καμια φορά υπερτονίζεται ο λόγος σε μια τέχνη, όπως ο κινηματογράφος, που δεν είναι τέχνη του λόγου. Απλώς αυτό..

Για τα μυθιστορήματα, γιατί οι συντελεστές πρεπει να δείξουν ότι διαφωνούν με αναχρονιστικά στοιχεία του βιβλίου; Αφού από την αρχή δηλώνουν ότι πρόκειται για "μεταφορά" βιβλίου στον κινηματογράφο. αν θέλουν να κάνουν μια 'πιστή" μεταφορά θα πρέπει τουλάχιστον να διατηρήσουν την ατμόσφαιρα και την αίσθηση του βιβλίου (όχι βέβαια κάθε λεπτομέρεια της πλοκής και των διαλόγων γιατί αυτό είναι και πρακτικά αδύνατο και ανούσιο).

Το σενάριο είναι πάντα σημαντικό σε μια ταινία. Απλώς η υπόθεση, η πλοκή, μπορεί να γίνει γνωστή σε εμάς ακόμα και αν διαβάσουμε το σενάριο σαν βιβλίο. αλλα στον κινηματογράφο πρεπει με κάποιον τρόπο και οι εικόνες να συμβαδίζουν με τον λόγο (για να μην πω ότι το αντίθετο είναι πιό "σωστό"), να συνθέτουν το νόημα και τα συναισθήματα της ταινια και οπτικά. Οχι να μας δίνονται όλα ετοιμα μέσα από τις λέξεις.

Τι εννοείς όταν λες οτι το αν σου αρεσει μια ταινια εξαρτάται από "ασχετους παράγοντες"; Σαν τι δηλαδή;

Simurgh είπε...

Βασικά δε διαφωνώ, όταν υπερτονίζεται ο λόγος μπορεί να νιώσεις ότι πάνε χαμένες οι πραγματικές δυνατότητες του μέσου του κινηματογράφου, αλλά στην τελική το θέμα είναι να δένει η συνταγή.

Για τα μυθιστορήματα εννοώ ότι οι σκηνοθέτες εισάγουν αναχρονιστικά στοιχεία πχ. στο Mansfield Park της Patricia Rozema η ηρωίδα η Φάννυ Πράις, που στο βιβλίο είναι συντηρητική και ντροπαλή, έχει γίνει κάτι σαν μοντέρνα πολιτικοποιημένη φεμινίστρια. Αυτό και άλλες αλλαγές κάνουν την υπόθεση όχι μόνο να αλλάξει τελείως απ' το πρωτότυπο -που δεν είναι τόσο κακό-, αλλά την κάνουν και λιγότερο πιστευτή. Αν όμως κρατούσαν την ηρωίδα όπως περίπου την περιγράφει η Όστιν, θα την βρίσκαμε πολύ βαρετή και δε θα μπορούσαμε να την καταλάβουμε εύκολα.
Γιατί να δηλώσεις ότι διαφωνείς με τα «απαράδεκτα στοιχεία»; Για μένα μια σωστή ταινία δεν δηλώνει τίποτα κι αφήνει περιθώρια να την ερμηνεύσεις όπως θέλεις, ή απλά υπονοεί. Αλλά πρακτικά, σε μια ταινία -που είναι ένα εμπορικό προϊόν για γενική κατανάλωση- πρέπει να πάρεις θέση, αλλιώς η ταινία θα δώσει στο «μέσο θεατή» ένα λάθος μήνυμα.

Μερικοί άσχετοι παράγοντες: ψυχική διάθεση όταν βλέπεις την ταινία, ηλικία κι εμπειρίες της ζωής, ενδιαφέροντα, κοινωνικοπολιτικές αντιλήψεις, και σίγουρα πολλοί ανεξήγητοι παράγοντες. Και πιο σχετικοί: πόσες φορές έχεις δει το ίδιο πράγμα, που μπορεί να σε κάνει είτε να το βαρεθείς είτε να εκτιμήσεις καλύτερα τις λεπτομέρειες, γνώσεις για τον κινηματογράφο, η φήμη που κουβαλά μια ταινία, απόψεις φίλων.

Ανώνυμος είπε...

Προφανώς το αν θα κρατήσεις την ηρωίδα ίδια (σε ένα βιβλιο που γράφτηκε πριν 150 χρόνια ας πουμε), ή θα προσαρμόσεις την ιστοριά στο σήμερα είναι ένα ρίσκο που αφορά κάθε μεταφορά κλασσικού μυθιστορήματος(δηλαδή μιας κάποιας ηλικίας, άρα άλλης εποχής) στην οθόνη.

Νομίζω ότι κάθε ταινία δηλώνει κάτι, με τον τρόπο της. Το λάθος μήνυμα που θα πάρει ο θεατής ποιό μπορεί να είναι; Λάθος ως προς τί; Παιδαγωγικό μηνυμα εννοεις;

Οι παράγοντες που αναφερεις δεν είναι ασχετοι :-) Είναι σχετικοί είτε με εσενα, δηλαδή τον θεατή, είτε με την ταινιά (φήμη, γνώμη κριτικών και φίλων κλπ). Όλα αυτά (όχι μόνο αυτά όμως) συνδιαμορφώνουν και το γούστο μας.

Ίσως εννοεις οτι ειναι ασχετοι παραγοντες με την ταινια αυτη καθεαυτη..

Ευχαριστώ για την συζήτηση!

Simurgh είπε...

Ναι αυτό εννοώ με τους άσχετους παράγοντες, κι ότι δεν μπορούμε πάντα να τους συνειδητοποιήσουμε ή να τους παραδεχτούμε. Εγώ πχ δε θα έγραφα ποτέ «δεν αντέχω τον Τιτανικό γιατί τον είδα σε θερινό σινεμά αρχές καλοκαιριού και την πρώτη ώρα με το ζόρι ξεχώριζα τις φιγούρες στο πανί». Ή ότι η Γουίνσλετ μου θυμίζει τη θεια μου την Κική που μου την σπάει. Θα έβρισκα υποσυνείδητα μια άλλη «δικαιολογία» για να εξηγήσω γιατί δε μου άρεσε.

Για το μήνυμα, ναι οι περισσότερες ταινίες όπως και τα μυθιστορήματα νομίζω ότι έχουν κάποιο μήνυμα, συχνά παιδαγωγικό, ή τουλάχιστον έτσι το εκλαμβάνει ο θεατής. Γενικά γιατί να δημοσιεύσεις κάτι αν δεν επιθυμείς οι άλλοι να το δουν και να επηρεαστούν απ' αυτό;

Στην περίπτωση της Patricia Rozema είναι σχεδόν βέβαιο ότι ήθελε να δημιουργήσει έναν χαρακτήρα δυνατής, χειραφετημένης γυναίκας και η ταινία της ήταν σαν πραγματοποίηση πρότζεκτ με οδηγό φεμινιστικό εγχειρίδιο για female empowerment. Αλλά και το ίδιο το μυθιστόρημα ήθελε τότε να περάσει το μήνυμα ότι μπορεί μια νέα γυναίκα να είναι «καλό κορίτσι», πρότυπο γυναικείας αρετής στην εποχή της- και ταυτόχρονα να αντιστέκεται στην εξουσία της πατρικής φιγούρας/στην υποκρισία της κοινωνίας. Στην εποχή της Όστιν αυτό ήταν ίσως πιο ανατρεπτικό απ' ότι σήμερα η μεταφορά της Rozema.

Ευχαριστώ κι εγώ τα σχόλια :-)