Amintiri din epoca de aur [Tales From The Golden Age] 2009

Ο Cristian Mungiu έγινε γνωστός με το «4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 μέρες» που εκτυλίσσεται στην κομμουνιστική Ρουμανία και παρουσιάζει μια κοινωνία καταπιεστική, υποκριτική, που μοιάζει με πραγματική κόλαση. Αντίθετα, στο Amintiri din epoca de aur αυτός και τέσσερις ακόμα Ρουμάνοι σκηνοθέτες περιγράφουν αυτή τη «Χρυσή εποχή» με χιούμορ και ίσως και με λίγη νοσταλγία. Η ταινία αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο (Tovarăși, frumoasă e viața: Σύντροφοι, η ζωή είναι ωραία) αποτελείται από τέσσερις ιστορίες που βασίζονται σε μύθους για την εποχή του κομμουνισμού. Στην πρώτη ιστορία ένα χωριό προετοιμάζεται για την ξαφνική επιθεώρηση που τους περιμένει. Στη δεύτερη δυο φωτογράφοι κάνουν ένα τραγικό λάθος στο ρετουσάρισμα μια φωτογραφίας του Τσαουσέσκο. Στην τρίτη, ένας «ακτιβιστής» φτάνει σε ένα απομακρυσμένο χωριό για να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό, και στην τέταρτη που είναι και η αγαπημένη μου και που έχει κάτι εφιαλτικό παρά το γκροτέσκο χιούμορ της, μια οικογένεια ψάχνει να βρει τρόπους να σφάξει αθόρυβα ένα γουρούνι μες στο μικρό διαμέρισμά τους.
Το δεύτερο μέρος (Dragoste în timpul liber: Αγάπη στον ελεύθερο χρόνο) υπάρχουν δυο ιστορίες μεγαλύτερης διάρκειας και με πιο λεπτό χιούμορ. Στην πρώτη μια μαθήτρια μαθαίνει από έναν μεγαλύτερό της άντρα ένα κόλπο για να βγάλει εύκολο χρήμα: Χτυπάνε την πόρτα στα διαμερίσματα και λένε ότι είναι από το χημείο του κράτους και θέλουν να ελέγξουν την ποιότητα του νερού, έτσι ο κάθε ένοικος πρέπει να τους δώσει από ένα γυάλινο μπουκάλι νερό. Τα μπουκάλια μετά τα πουλάνε. Με τα χρήματα που παίρνουν μπορούν να αγοράσουν ένα αυτοκίνητο (dacia βέβαια), όπως λέει ο μύθος τουλάχιστον. Στη δεύτερη ιστορία, ένας φορτηγατζής που οδηγεί κότες από τη μονάδα παραγωγής τους σε διάφορα σημεία της χώρας, παρανομεί για τα μάτια μιας ιδιοκτήτριας εστιατορίου: Καθυστερεί για μέρα τη μεταφορά των πτηνών έτσι ώστε να της δώσει τα αυγά που έχουν προλάβουν να γεννήσουν οι κότες τη νύχτα. Τα αυγά όπως μαθαίνουμε είναι ακριβά και δυσεύρετα, το ίδιο και τα μπουκάλια, το κρέας και άλλα σήμερα «φτηνά αγαθά». Πέρα από την κεντρική κάθε φορά υπόθεση, αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η αναπαράσταση μιας εποχής καθημερινής τρέλας, όπου οι άνθρωποι δεν αφήνουν κανέναν να μπει μες στο σπίτι, η νεολαία πηγαίνει σε μυστικά πάρτυ και βλέπουν αμερικάνικες ταινίες σε παράνομα βίντεο.
 Προσωπικά βρήκα το σενάριο πολλές φορές υπερβολικό με τις γνωστές καταστάσεις στον κομμουνισμό και χιλιοειπωμένα βαλκανικά αστεία, η σκηνοθεσία όμως ήταν πολύ καλύτερη. Μερικές φορές οι εικόνες από τη ρουμανική επαρχία είναι μαγευτικές, αλλά και οι σκηνές στην πόλη - όπως οι εργάτες που πάνε στο εργοστάσιο με τα ποδήλατα-, ακόμα και μέσα στα διαμερίσματα είναι πολύ ωραίες. Όπως σε κάθε σπονδυλωτή ταινία, οι επιμέρους ταινίες είναι άνισες μεταξύ τους αλλά παρόλο που έψαξα στο ίντερνετ δε βρήκα ποιος σκηνοθέτης είναι υπεύθυνος για κάθε ταινία ξεχωριστά.
Τέλος είναι αστείο ότι πολλές ρουμάνικες λέξεις για καθημερινά αντικείμενα μοιάζουν με αντίστοιχες δικές μας όπως το «ντουλάπ» και άλλες που τις ξέχασα τώρα. Η πιο χαρακτηριστική είναι η λέξη ντρουμ που θα πει δρόμος!

Φεστιβάλ Καννών: Βραβεία Γυναικείας Ερμηνείας 1946-1959

Αποφάσισα να δω όλες τις ταινίες του Φεστιβάλ των Καννών που έχουν βραβευτεί για τη γυναικεία ερμηνεία, φυσικά για στατιστικούς λόγους. Κατάφερα να δω τις 10 πρώτες και σχεδόν με χρονολογική σειρά, που ήταν πολύ ωραίο γιατί έβλεπα πως άλλαζαν στο χρόνο οι ταινίες και οι ηρωίδες τους. Ελπίζω να καταφέρω να δω και τις υπόλοιπες.

1946 Michèle Morgan. La Symphonie Pastorale του Jean Delannoy: Όταν ξεκινάει η ταινία η ηρωίδα είναι τυφλή. Εκτός από το αφελέστατο σενάριο και το υπερβολικό παίξιμο των ηθοποιών που δεν αφήνουν αμφιβολία για τις προθέσεις τους, η ταινία είχε μια σκηνή μόνο που μου άρεσε και ωραία τοπία. Δε ξέρω γιατί διάλεξαν τη Michèle Morgan, περιφέρεται σαν ζόμπι και λόγω τυφλότητας έχει την ίδια παγωμένη έκφραση σε όλη την ταινία. Ο χαρακτήρας είναι τελείως σχηματικός, είναι μια υπερβολικά αθώα νέα γυναίκα που εξαιτίας της ομορφιάς της φέρνει σε σύγκρουση πατέρα και γιο, οδηγεί ιερέα στην αμαρτία και με λίγα λόγια καταστρέφει τα πάντα γύρω της.

1949 Isa Miranda. Le mura di Malapaga/Au-delà des grilles του René Clément : Στη Γένοβα, που είναι ακόμα γεμάτη ερείπια από τον πόλεμο, η Μάρτα μια δυναμική Ιταλίδα που δουλεύει σε εστιατόριο για να θρέψει την κόρη της ερωτεύεται έναν μεσήλικα Γάλλο φυγόδικο. Το έγκλημά του είναι ότι σκότωσε την 22χρονη φίλη του, όταν αυτή τον εγκατέλειψε για κάποιον νεότερο. Αυτή τη λεπτομέρεια την προσπερνάει και αποφασίζει να ζήσει μαζί του παρόλο που τον ξέρει μόνο μια μέρα. Οκ, η κεντρική ιστορία είναι γελοία, αλλά ευτυχώς δεν είναι το επίκεντρο της ταινίας που περισσότερο παρουσιάζει τη φτώχεια των «λαϊκών στρωμάτων» της μεταπολεμικής Ιταλίας, με γουστόζικους δευτερεύοντες χαρακτήρες. Ο χαρακτήρας της Μάρτα είναι επίσης σχηματικός, γεμάτος κλισέ.

1951 Bette Davis. All About Eve του Joseph L. Mankiewicz : Η γνωστή ταινία με μια ηθοποιό που νιώθει ότι γερνάει (στα 40!) και στη σωστή στιγμή αντιλαμβάνεται το ρόλο που πρέπει να έχει μια γυναίκα και αποσύρεται από το θέατρο για να παντρευτεί. Η Bette Davis υποθέτω ότι παίζει τον εαυτό της. Ο χαρακτήρας της είναι ολοκληρωμένος έχει συναισθήματα, ιδιοτροπίες, μερικές φορές φέρεται άσχημα. Παρά το κάπως υπερβολικό σενάριο η ταινία είναι ενδιαφέρουσα, αλλά ο συντηρητισμός της μου είναι προσωπικά εμετικός. Και γενικά οι ταινίες που είναι φτιαγμένες εξολοκλήρου από ατάκες, όσο έξυπνες κι αν είναι αυτές, με κουράζουν εύκολα.

1952 Lee Grant. Detective Story του William Wyler: H Grant είναι μια κλέφτρα που συλλαμβάνεται αφού βουτήξει ένα πορτοφόλι 6 δολαρίων και περνάει κάποιες ώρες στο αστυνομικό τμήμα, όπου εκτυλίσσονται ένα σωρό νερόβραστες ιστορίες αγάπης, συγχώρεσης κτλ. Στο επίκεντρο ένας αισχρός γιατρός που κάνει (ω θεέ μου) παράνομες εκτρώσεις, και μια ξανθιά που αποκαλύπτεται (βόηθα παναγιά) ότι δεν ήταν παρθένα όταν παντρεύτηκε. Μια συντηρητικότατη ταινία, με βασικό πρωταγωνιστή των Κιρκ Ντάγκλας και τη Γκραντ δέκατο όνομα στους τίτλους αρχής και με λειτουργία μάλλον comic relief. Ο χαρακτήρας της δεν αναπτύσσεται καθόλου, και είναι απορίας άξιο γιατί της έδωσαν το βραβείο.

1953 Shirley Booth. Come Back, Little Sheba! του Daniel Mann: Η Λόλα είναι μια πενηντάρα νοικοκυρά, λίγο πολυλογού και χωρίς πολλά ενδιαφέροντα, που μπορεί όμως να χαίρεται τις μικρές χαρές της ζωής. Παρόλα αυτά ο γάμος της δεν είναι τόσο πετυχημένος. Δεν έχουν παιδιά και ο σύζυγος (που τον φωνάζει «μπαμπά» και «γιατρέ» !) δεν είναι πια ερωτευμένος μαζί της και είναι και ανώνυμος αλκοολικός. Η ιστορία είναι λίγο μπανάλ (ο σύζυγος μπαίνει σε πειρασμό όταν στο σπίτι φτάνει μια νεαρή πανέμορφη ένοικος), αλλά η ταινία τελικά μου άρεσε πολύ. Η Shirley Booth και ο μονίμως βασανισμένος Burt Lancaster, στην πραγματικότητα 15 χρόνια νεότερος παίζουν πολύ καλά και το σενάριο δεν καταλήγει σε υπερβολές. Ειδικά η Λόλα, ενώ γίνεται συχνά ενοχλητική, έχει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα και είναι συμπαθητική. Και τουλάχιστον δεν έχει συνεχώς ένα ονειροπόλο ή λάγνο βλέμμα, όπως η πλειοψηφία των υπόλοιπων βραβευμένων ηθοποιών.

1955 Ija Arepina, Jelena Dobronrawowa,Vera Kusnezowa, Larissa Kronberg,Klara Lutschko, Jekaterina Sawinowa. Большая семья (Bolshaya Semya)του Iosif Kheifits : Εδώ έχουμε μια μεγάλη οικογένεια ναυπηγών, παππούς, πατέρας και γιοι,μαζί με τις συζύγους, αρραβωνιαστικιές κτλ. Η αλήθεια είναι ότι δε βρήκα υπότιτλους, πάντως βραβεύτηκε όλο το γυναικείο καστ, και αντίστοιχα όλο το αντρικό, αλλά οι γυναίκες παίζουν δευτερεύοντα ρόλο, και γενικά η ταινία δεν είναι αριστούργημα, έχει πολλά κλισέ και είναι κατά κάποιο τρόπο φόρος τιμής στην εργατική τάξη, και θέλει να παρουσιάσει τη συμφιλίωση ανάμεσα στην παλιά γενιά με τις παραδοσιακές της αξίες και στη νέα μοντέρνα γενιά.

1956 Susan Hayward. I'll Cry Tomorrow του Daniel Mann: Βασισμένο στην αυτοβιογραφία της Lillian Roth, που ξεκίνησε σαν παιδί-ηθοποιός,έφτασε στη δόξα πολύ νέα αλλά τα έχασε όλα όταν έγινε αλκοολική. Σημαντικό ρόλο στην πορεία της ζωής της είχε η μητέρα της που την καθοδήγησε ή καλύτερα την ανάγκασε να κάνει καριέρα, σέρνοντάς την σε οντισιόν από μικρό κορίτσι. Η δύστυχη Λίλιαν αυτό που ήθελε ήταν να γίνει νοικοκυρά και μητέρα. Η ταινία επικεντρώνεται στη σχέση με τη μητέρα της, τις δύσκολες σχέσεις με διάφορους άντρες και στην πάλη της με τον αλκοολισμό. Στο τέλος σώζεται από τους ...Ανώνυμους Αλκοολικούς. Δε ξέρω κατά πόσον είναι πιστή στα αληθινά γεγονότα η βιογραφία, αλλά ο χαρακτήρας της Λίλιαν δεν είναι και τόσο χάρτινος, αν και τελικά είναι η ιστορία του «καταραμένου καλλιτέχνη» που σώζεται μάλιστα στο τέλος με ένα γάμο. Η Susan Hayward βρίσκεται σε όλες σχεδόν τις σκηνές, χμ, για να πω την αλήθεια η βραχνή φωνή της μου την έδινε μερικές φορές.

1957 Giulietta Masina. Le notti di Cabiria του Federico Fellini. Σ' αυτή την επίσης διάσημη ταινία του Φελλίνι παρακολουθούμε τις περιπέτειες της πόρνης Καμπίρια στη Ρώμη. Ο χαρακτήρας της Καμπίρια ανήκει σε ένα υποείδος της κινηματογραφικής πόρνης: αυτό του καλού κοριτσιού που ονειρεύεται να βρει τον πρίγκηπα που θα την νοικοκυρέψει, και δεν είναι ηρωίδα με σάρκα και οστά. Περισσότερο λειτουργεί ως κλόουν που μας ξεναγεί στη νυχτερινή ζωή της Ρώμης, στον υπόκοσμο της, τα λαϊκά προσκυνήματα, τα μαγικά σόου, παράξενους.. η Masina πάντως παίζει καλά αυτόν τον ρόλο, και σίγουρα δύσκολα φαντάζομαι άλλη ηθοποιό που θα μπορούσε να παίξει τόσο καλά. Α, κι ένα έξτρα αστεράκι για το ρατσιστικό χορευτικό που το 'χω δει και σε άλλα σινεφίλ δράματα από την Ιταλία

1958 Bibi Andersson, Eva Dahlbeck, Barbro Hiort af Ornäs, Ingrid Thulin. Nära livet του Ingmar Bergman. Σε ένα δωμάτιο μαιευτηρίου βρίσκονται 3 γυναίκες. Μια έχει μόλις έχει αποβάλει, η άλλη είναι τελειόμηνος και είναι ενθουσιασμένη μέχρι αηδίας- το ίδιο κι ο σύζυγος- με το παιδί που θα 'ρθει στον κόσμο, και η τρίτη είναι ανύπαντρη και θέλει να κάνει έκτρωση, αλλά δεν είναι σίγουρη. Το τέλος είναι αρκετά προβλέψιμο (αλήθεια πόσες φορές κινηματογραφική ηρωίδα που σκέφτεται την έκτρωση, δεν αλλάζει γνώμη στο τέλος;) Έρχονται στο φως κλασσικά υπαρξιακά ζητήματα, σχέσεις με γονείς, συζύγους κτλ κτλ. Πάντως η βράβευση ήταν μάλλον δίκαια. Είναι εντυπωσιακό επίσης πόσο πιο φιλελεύθερη είναι η κοινωνία που παρουσιάζεται εδώ, απ' ότι στις παραπάνω αμερικανικές ταινίες γυρισμένες την ίδια δεκαετία.

1959 Simone Signoret. Room at the Top του Jack Clayton: Σ'αυτό το βρετανικό δράμα ένας νέος από εργατική τάξη αποφασίζει να «κατακτήσει» την κόρη του πλούσιου της πόλης, και παράλληλα έχει μια παθιασμένη σχέση με μεγαλύτερή του παντρεμένη γυναίκα. Την ιστορία την έχω ξαναδεί (στο Match Point) και το επιμύθιο είναι το ίδιο: ακόμα και να αλλάξεις κοινωνική τάξη μέσω ενός γάμου, θα είσαι πάντα δυστυχισμένος. Ο πρωταγωνιστής Laurence Harvey είναι αρκετά αντιπαθητικός, εγώ τουλάχιστον δεν άντεχα την ψυχρή, χωρίς ίχνος συναισθήματος φωνή του και δε με έπεισε στο ρόλο καρδιοκατακτητή. Η Signoret παίζει μια δυστυχισμένη και παραμελημένη σύζυγο που είναι όμως περπατημένη, κι ο χαρακτήρας της χρησιμεύει για να δημιουργηθεί δίλημμα και τελικά ενοχές στον πρωταγωνιστή. Σίγουρα όμως είναι ανθρώπινη και πολύ πιο πειστική απ' αυτόν.

Με αφορμή το Detective Story διάβασα ότι στην Αμερική ίσχυαν περίεργοι κανόνες λογοκρισίας, κάτι παρόμοιο με το σημερινό Ιράν, κι ίσως αυτός είναι ο λόγος που οι τέσσερις αμερικάνικες ταινίες είναι πολύ πιο συντηρητικές από τις υπόλοιπες. Τα προβλήματα των ηρωίδων τους είναι ή ότι είναι νοικοκυρές ή ότι δεν είναι. Τέλος πάντων ελπίζω να μαζέψω όλες τις στατιστικές στο τέλος, έχω κάνει ένα πολύ ωραίο πινακάκι που δε μπορώ όμως να το μεταφέρω στο μπλογκ. 
Σ'αυτές τις 10 πρώτες ταινίες το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι εκτός απ' τη Μάρτα του Le mura di Malapaga, κι από μερικές γυναίκες της Bolshaya Semya, καμία άλλη ηρωίδα δεν έχει παιδιά. Οι μισές είναι ώριμες γυναίκες που αναζητούν μια τελευταία ευκαιρία στον έρωτα. Μόνο δυο ηρωίδες πεθαίνουν, κι ακόμα δυο παντρεύονται στο τέλος. Σε τρεις ταινίες οι γυναίκες που βραβεύτηκαν δεν είναι πρωταγωνίστριες, σε δυο απ' αυτές δε δικαιολογείται η βράβευσή τους. Επίσης μπορεί να έχουμε κυρίως ιστορίες αγάπης ακόμα και μια πόρνη, αλλά σεξ δεν έχουμε ούτε και γυμνό.
Καμιά απ' τις ταινίες δε με ενθουσίασε, αλλά το Come Back, Little Sheba ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Εκτός απ΄αυτή, οι Nära livet, Le notti di Cabiria και All About Eve δεν ήταν άσχημες αλλά περίμενα περισσότερα. Το Le mura di Malapaga θα μπορούσε να ήταν καλύτερο αν έλειπε η ιστορία αγάπης.

Tabiate bijan [Still Life] (1974) του Sohrab Shahid-Saless

Η «Νεκρή φύση» είναι μια πολύ μινιμαλιστική ταινία, από αυτές όπου δε συμβαίνει τίποτα. Κι όχι μόνο δε συμβαίνει τίποτα αλλά οι πρωταγωνιστές της είναι ένα ζευγάρι άσχημων γέρων και δεν υπάρχει κανένα όμορφο πλάνο στην εξωτική έρημο για παράδειγμα. Όλα φαίνονται πεζά. Ο γέρος έχει ένα από τα πιο βαρετά επαγγέλματα, κατεβάζει τις μπάρες όταν είναι να περάσει το τρένο. Η γριά κάθεται στο μικρό σπιτάκι τους που μοιάζει να χει βγει από μουσείο λαογραφίας και μαγειρεύει, σερβίρει τσάι, ή πλέκει ένα χαλί. Οι συζητήσεις τους ελάχιστες, για τη ζάχαρη που τελειώνει, για ένα τσαντόρ που θέλει να αγοράσει η γριά. Όπως δείχνει και ο τίτλος, ο σκηνοθέτης φαίνεται απλά να παρατηρεί μικρά άψυχα αντικείμενα τοποθετημένα στο χώρο. Η κάμερα δεν κινείται ποτέ και οι άνθρωποι κινούνται ελάχιστα.
Όμως στην πραγματικότητα συμβαίνουν πολλά. Πχ. η ξαφνική επίσκεψη του γιου. Ή οι έμποροι χαλιών που αγοράζουν ένα χειροποίητο χαλί σε εξευτελιστική τιμή. Συμβαίνει και κάτι που θα αλλάξει τη ζωή τους όπως την ήξεραν για δεκάδες χρόνια. Ο γέρος απολύεται για να τον αντικαταστήσει ένα νέος και πιο μοντέρνος δημόσιος υπάλληλος. Κι αυτό το γεγονός παρουσιάζεται άψυχα, αν και προσωπικά είχα νιώσει τόσο κοντά στο ζευγάρι που με πόνεσε.
Κι άλλα πράγματα καταλαβαίνει κανείς κι ας παρουσιάζονται χωρίς ιδιαίτερο σχολιασμό: η μεγάλη αγάπη που έχουν για το γιο τους που τον σέβονται περισσότερο απ' ότι τους σέβεται αυτός. Και η θέση της γριάς σ' αυτήν την οικογένεια, που κοιμάται στο στρώμα ενώ ο άντρας στης στο κρεβάτι, που οι έμποροι χαλιών όχι μόνο αγοράζουν για ψίχουλα το χαλί που έφτιαχνε για μήνες, αλλά δίνουν τα χρήματα στον άντρα της, που ο άντρας της δεν της δίνει λεφτά για το τσαντόρ, που ξεχνάει να αγοράσει ζάχαρη παρόλο που αυτή του το ζητάει τόσες φορές.
Τι μένει λοιπόν από αυτή τη λιτή, άψυχη ζωή δυο φτωχών αμόρφωτων ανθρώπων; Τίποτα μοιάζει να λέει ο σκηνοθέτης. Είναι μια γενιά που έζησε και απλά πέρασε αθόρυβα, χωρίς κανένας να ενδιαφερθεί για τη μίζερη ζωή τους. Θύματα του συστήματος και της παράδοσης. Βρισκόμαστε ακόμα στο 74, και η παρουσίαση αυτών των απλών ανθρώπων δεν έκανε τόσο καλή εντύπωση στις αρχές, αφού το Ιράν έπρεπε να δείχνει ένα μονερνο πρόσωπο στον κόσμο. Όμως, έτσι όπως και η «Αγελάδα» του Μερτζουί, η «Νεκρή φύση» ενέπνευσε πολλούς ιρανούς σκηνοθέτες.
Βέβαια η αγελάδα βλέπεται πολύ πιο ευχάριστα, και έχει και ωραία πλάνα, και πολύ γέλιο και ακραίες καταστάσεις.

Ο Sohrab Shahid-Saless σπούδασε κινηματογράφο στη Γερμανία και στο Παρίσι, και μετά από αρκετά ντοκιμαντέρ και λίγες ταινίες μυθοπλασίας πάντα επί Σάχη, τελικά επέστρεψε στη Γερμανία, όπου συνέχισε να γυρίζει ταινίες χωρίς ποτέ να γίνει παραγματικά διάσημος. Η άλλη του ιρανική ταινία που επηρέασε το νέο κύμα του ιρανικού κινηματογράφου, το «Ένα απλό γεγονός» (Yek Etefagh sadeh) δεν μπορώ να το βρω πουθενά δυστυχώς.

Απ' ότι διάβασα στο Ιράν ο νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα λέει ότι τα πνευματικά δικαιώματα για τις ταινίες ισχύουν για 30 (μόνο) χρόνια. Που σημαίνει ότι το κατέβασμα αυτής της ταινίας είναι νόμιμο. Άρα αφήνω λινκ για όποιον θέλει να την κατεβάσει με αγγλικούς υπότιτλους:

http://forum.foreignmoviesddl.org/viewtopic.php?f=19&t=2249&p=7211&hilit=shahid+saless#p7211

http://www.iraniantorrents.com/index.php?page=torrent-details&id=06746672a37d4539c544bfb0fa95b748f111a4d7

Στην πρώτη περίπτωση κατεβάζεις απ' το ραπιδσεαρ, στη δεύτερη είναι με τορρεντ, και για να το κατεβάσεις πρέπει να εγγραφείς στο www.iraniantorrents.com που είναι εύκολη διαδικασία.

Το διαζύγιο στο Ιράν

Με αφορμή την καινούρια ταινία του Asghar Farhadi, να προτείνω το Divorce Iranian Style των Kim Longinotto και Ziba Mir-Hosseini ένα ντοκυμαντέρ με θέμα το διαζύγιο στο Ιράν που παρουσιάζει διάφορες υποθέσεις διαζυγίων στις αίθουσες του δικαστηρίου. Οι καταστάσεις μοιάζουν πολύ με αυτές που παρουσιάζονται στο «Ένας Χωρισμός», μόνο που τα ζευγάρια που εμφανίζονται εδώ είναι μάλλον χαμηλότερης κοινωνικής τάξης και λιγότερο πολιτισμένα στους καυγάδες μεταξύ τους. Και οι καταστάσεις είναι πιο ακραίες, πχ. δεκαεξάχρονη θέλει να χωρίσει το σαραντάχρονο σύζυγό της. Οι σκηνοθέτες δεν δίνουν πολλές επεξηγήσεις, αλλά εξηγούν τα πολύ βασικά, όπως για το χρηματικό ποσό που είναι υποχρεωμένος να δώσει ο άντρας στην πρώην γυναίκα του αφού την χωρίσει, το ποσό αυτό είναι προκαθορισμένο από το συμβόλαιο που γίνεται υποχρεωτικά σε κάθε μουσουλμανικό γάμο. Βέβαια δε μαθαίνουμε πολλά άλλα σημαντικά όπως τι γίνεται ακριβώς με την επιμέλεια των παιδιών, αλλά το θέμα του ντοκιμαντέρ δεν είναι τόσο η διαδικασία του διαζυγίου και η εφαρμογή των ισλαμικών νόμων στο σημερινό Ιράν, αλλά τα πορτραίτα των δυναμικών και συχνά αστείων γυναικών που αγωνίζονται να πάρουν διαζύγιο. Με πολύ χιούμορ!
Εδώ ολόκληρο: http://video.google.com/videoplay?docid=7607777740102230188

Την ταινία του Φαραντί τώρα, την περίμενα με αγωνία και δεν απογοητεύτηκα όταν την είδα, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί προκάλεσε τόσο ενθουσιασμό. Όπως και στις άλλες ταινίες του σκηνοθέτη, οι ήρωες αντιμετωπίζουν διλήμματα που συχνά είναι λίγο τραβηγμένα. Για χάρη της δημιουργίας διλήμματος, το σενάριο γίνεται υπερβολικό, με τη συσσώρευση απίθανων καταστάσεων. Και άλλα στοιχεία όπως προοικονομίες, αποκαλύψεις, μικρές λεπτομέρειες που φέρνουν τη λύση του μυστηρίου, διάλογοι καθοριστικοί για την εξέλιξη κτλ. δε μου αρέσουν προσωπικά.
Εδώ υποθέτω ότι το βασικό δίλημμα είναι: προτιμάς να μείνεις και πολεμήσεις για το δίκιο σου έστω με αθέμιτα μέσα ή συμβιβάζεσαι για να ξεμπερδέψεις και να φύγεις;
Πάντως ο «Χωρισμός» είναι κάτι παραπάνω από τη συσσώρευση διλημμάτων και δύσκολων αποφάσεων.
Είναι χαρακτηριστική η έμμεση αλλά σαφής κριτική στη θρησκεία. Η Ραζιέ  είναι εκνευριστικά θρησκόληπτη και αναρωτιέται αν είναι αμαρτία να ακουμπήσει τον ανοϊκό παππού που τα 'χει κάνει επάνω του. Αργότερα βάζει σε τόσους μπελάδες μια οικογένεια και αντιλαμβάνεται ότι μπορεί κάτι να μην πάει καλά μόνο όταν θα μπουν «βρώμικα χρήματα» στο σπίτι, γρουσουζιά για την κόρη της. Είναι αυτή και ο άντρας της το σύμβολο του θρησκευόμενου και παραδομένου στις προλήψεις φτωχού λαού; Ενός λαού με το νόμο στο μέρος του θεωρητικά, αλλά στην πραγματικότητα το ίδιο φυλακισμένου. Και η μεσαία τάξη με την κλασσική υποκρισία. Και επίσης σε αδιέξοδο.
Σε όλες τις ταινίες του Φαραντί είναι χαρακτηριστικές οι εικόνες που συνήθως επιλέγονται και για τα πόστερ με ανθρώπους πίσω από κάγκελα. Ποτέ δεν είναι κάγκελα φυλακής, συνήθως είναι αθώες καγκελόπορτες αλλά ο σκηνοθέτης δείχνει ξεκάθαρα τι πιστεύει για τη θέση των ηρώων του.
Η σχέση του Ναντέρ με τον πατέρα του είναι από τα πιο ενδιαφέροντα στην ταινία, γιατί ο Ναντέρ φαίνεται να τον αγαπάει πραγματικά και δεν τον χρησιμοποιεί απλά σαν πρόσχημα για δικαιολογήσει τις αποφάσεις του. Η σκηνή όπου αποφασίζει να τον πάρει από το ιατρείο χωρίς να εξεταστεί από γιατρό (ιατροδικαστή) ήταν συγκινητική.
Πολύ θα ήθελα να ξέρω τι προβλέπει ο νόμος για το φόνο (αρσενικού) εμβρύου 4,5 μηνών και πόσο σχετίζονται οι ποινές για δολοφονία με την ηλικία του θύματος.


Επειδή η ταινία είναι τόσο δημοφιλής είχα την ευκαιρία να διαβάσω και πάλι σε κριτικές διάφορες περίεργες αντιλήψεις για το Ιράν, που αποδεικνύουν πόσο άσχετοι είναι οι περισσότεροι αλλά δε σκέφτομαι να γράψω Λανθασμένες αντιλήψεις για το Ιράν Νο2 ;-)

Δε μπορώ να αντισταθώ τον πειρασμό να φανταστώ πως θα είχε διαμορφωθεί η βασική ιδέα σε μια πχ ευρωπαϊκή ταινία: Η πανέμορφη αποκλειστική, μόλις έμενε μόνη στο σπίτι θα 'τρεχε στην κρεβατοκάμαρα να θαυμάσει το γυμνασμένο της σώμα στον τεράστιο καθρέπτη. Κάποια στιγμή η χημεία της με τον Ναντέρ θα οδηγούσε σε γραφικό σκληρό σεξ. Για να συναντήσει το μυστικό της εραστή -έναν έμπορο ναρκωτικών-θα έφευγε κρυφά από το σπίτι αφήνοντας το γέρο δεμένο. Ο Ναντέρ θα την χτυπούσε όχι επειδή παραλίγο να πεθάνει ο πατέρας του, αλλά από ακαταλάγιαστο πάθος. Η Σιμίν, βλέποντας τον πρώην της με άλλη γυναίκα αρχικά θα έκανε σεξ με άλλον άντρα δήθεν για να τον ξεχάσει, αργότερα όμως, όταν καταλάβει ότι κινδυνεύει η ζωή του (και της κόρης τους) από τη διαβολική νοσοκόμα και τον αλήτη εραστή, θα έπαιρνε την κατάσταση στα χέρια της. Το γέρο εννοείται θα τον βλέπαμε μόνο λίγα δευτερόλεπτα, εκτός αν αυνανίζεται ή δέχεται την τακτική επίσκεψη γηραιάς πόρνης οπότε θα γίνει κι αυτός ολοκληρωμένος χαρακτήρας. Ορίστε ένα σενάριο που θα μπορούσε με λίγες τροποποιήσεις να γίνει από τσόντα μέχρι θρίλερ του χόλιγουντ ή ινδικό μελόδραμα, και φυσικά σινεφίλ ταινία ευρωπαίου/ασιάτη δημιουργού!