Kalat Hayam [Jaffa] (2009) και Or (2004) της Keren Yedaya

Η ταινία Γιάφα, ή Νύφη της Θάλασσας, όπως είναι ο ορίτζιναλ τίτλος, περιγράφει την μελοδραματική ιστορία αγάπης ενός ζευγαριού απ' το Ισραήλ. Η κοπέλα, η Μάλι είναι μια ντροπαλή εβραία που δεν έχει καταφέρει να χειραφετηθεί απ' την οικογένειά της (δουλεύει στο οικογενειακό συνεργείο αυτοκινήτων) και ο Τουφίκ είναι (μουσουλμάνος) άραβας που επίσης δουλεύει στο ίδιο συνεργείο μαζί με τον πατέρά του. Οι δυο τους, παρόλο που είναι μαζί πάρα πολλά χρόνια, δεν έχουν αποκαλύψει σε κανέναν τη σχέση τους.  Ένα απ' τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι ο αντιπαθέστατος αδερφός της κοπέλας, ο οποίος τα χει βάλει με τον φίλο της αδερφής του, χωρίς να υποψιάζεται τη σχέση τους. Ακολουθεί ένα τραγικό γεγονός, στο οποίο κανείς δε φταίει, αλλά οι ζωές όλων καταστρέφονται.
Το σενάριο (και ειδικά η συνέχεια που δε γράφω γιατί είναι σπόιλερ) θυμίζει έντονα τούρκικη σειρά απ' αυτές που βλέπει η γιαγιά μου (και βλέπω εγώ καμιά φορά μπας και μάθω τούρκικα). Στην πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετικά. Πρώτον η «Νύφη της θάλασσας» είναι αρκετά ψυχρή σαν ταινία, έχει πολλές σιωπές, πολλούς φυσικού διαλόγους, λίγες και στρατηγικά τοποθετημένες μελοδραματικές σκηνές, και αρκετό μαύρο χιούμορ. Αλλά το καλύτερο είναι η Ρονίτ Ελκαμπέτς, η ηθοποιός που παίζει τη μητέρα της κοπέλας, η οποία παίζει τέλεια (και με ύποπτη φυσικότητα) το χαρακτήρα της ψωνισμένης και κάπως υστερικής μητέρας που θέλει να τα ελέγχει όλα και καταφέρνει να παίρνει με το μέρος της τον καλοπροαίρετο σύζυγό της. Είναι η ασφυκτική της παρουσία που πνίγει τη νεαρή Μάλι, και είναι ένα πρόβλημα μεγαλύτερο κι απ' τη σχέση της με τον Τουφίκ.
Και φυσικά όλα αυτά είναι μια παραβολή για την κατάσταση στο Ισραήλ και για τα προβλήματα με την αραβική μειονότητα.
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι όπως φαίνεται, υπάρχει μια ολόκληρη επιχείρηση με ζευγάρια διαφορετικού θρησκεύματος που ταξιδεύουν στην Κύπρο για να παντρευτούν. Στο Ισραήλ επιτρέπεται μόνο ο θρησκευτικός γάμος, όχι ο πολιτικός, αλλά ένας γάμος που έχει τελεστεί νόμιμα σε άλλο κράτος αναγνωρίζεται σαν νόμιμος και στο Ισραήλ. Ακούγεται λίγο γελοίο, αλλά φαντάζομαι ότι αυτή η κατάσταση έχει φέρει αρκετό συνάλλαγμα σε γειτονικές χώρες.


Στην ταινία Ορ (My treasure) έχουμε τις ίδιες ηθοποιούς (Ρονίτ Ελκαμπετς και Ντανά Ιβγκί) και πάλι σε ρόλο μάνας και κόρης. Μόνο που αυτή η ταινία είναι αρκετά πιο απαισιόδοξη. Η Ορ ζει με την ουσιοεξαρτώμενη μαμά της σε ένα διαμέρισμα. Η μαμά είναι πόρνη, δουλεύει στο πεζοδρόμιο και η κόρη της κάνει τα πάντα για την εμποδίσει. Θέλει να ζήσουν σαν φυσιολογική οικογένεια. Η ίδια είναι είναι μια φυσιολογική κοπέλα, με όρεξη για ζωή και πολλές παρέες. Όμως η κοινωνία την έχει ήδη στιγματίσει όπως και τη μητέρα της.
Η «Ορ» είναι μια πιο ρεαλιστική ταινία, χωρίς μελοδραματισμούς, και όπως είναι φυσικό ασκεί κριτική στην υποκριτική και βαθιά πατριαρχική ισραηλινή κοινωνία. Και είναι αρκετά αποστασιοποιημένη, δε σου χτυπάει στη μούρη δυστυχισμένες τίμιες γυναίκες που εξαναγκάζονται από κακούς νταβατζήδες να βγουν στο πεζοδρόμιο, ούτε υπάρχουν βάναυσες σκηνές με σαδιστικούς πελάτες για να συγκινήσουν το θεατή. Αντίθετα παρουσιάζεται η καθημερινότητα, η μπαναλιτέ της ζωής στο περιθώριο και της πоρνείας.

Και όπως και στη Νύφη της Θάλασσας, στο επίκεντρο βρίσκεται η καταστροφική σχέση μάνας και κόρης. Μια σχέση εξάρτησης που ευνουχίζει την κόρη. Αυτά βέβαια παραείναι φροϋδικά για το δικό μου γούστο, και δε ξέρω αν συμφωνώ με την προσέγγιση της Γιενταγιά στην κοινωνική (και πολιτική) της κριτική. Όμως και οι δυο ταινίες είναι αγαπημένες.

Έμαθα και κάτι πολύ χρήσιμο απ' το «Ορ»: πώς να κάνεις ντουζ και να πλένεις τα ρούχα σου ταυτόχρονα, καταπληκτική ιδέα όταν δε σου περισσεύει ούτε νερό ούτε απορρυπαντικό ούτε χρόνος.

Για την Ντανά Ιβγκί (Dana Ivgy) είχα ξαναγράψει. Είναι κόρη του καταξιωμένου ισραηλινού ηθοποιού Moshe Ivgy, και παίζει συχνά το ρόλο της κόρης, ίσως λόγω αναστήματος. Έχει βέβαια και παιδικό πρόσωπο και κάπως παιδική γλώσσα σώματος.

Η Ρονίτ Ελκαμπέτς (Ronit Elkabetz) είναι μια θεά του ισραηλινού κινηματογράφου. Έχει παίξει στις μισές περίπου ισραηλινές ταινίες που έχω δει. Σχεδόν πάντα παίζει τον ίδιο χαρακτήρα: της υστερικής, της σκύλας, της περπατημένης, της αισθησιακής γυναίκας, της μέγαιρας. Ίσως να παίζει τον εαυτό της, πάντως εγώ την λατρεύω κι ελπίζω να καταφέρω να της κάνω ένα αφιερωματάκι.